عوامل خطرزا

همانگونه كه یك فرد قد بلند احتمال بیشتری نسبت به یك فرد قد كوتاه دارد كه سرش به چارچوب در برخورد كند، افرادی هم كه دارای یك یا چند عامل خطر هستند، بیشتر از كسانی كه فاقد این عوامل خطر هستند احتمال بروز سكته قلبی را دارند. با اینحال، نه همه كسانی كه قدشان بلند است سرشان به چارچوب در برخورد می كند و نه همه افرادی كه دارای عوامل خطر هستند دچار سكته قلبی می شوند، اما احتمال آن برای این افراد بیشتر می باشد.
عوامل خطر برای ابتلاء به بیماری قلبی به دو دسته تقسیم می شوند: ۱- عواملی كه می توانیم برای تغییر آنها كاری انجام دهیم (عوامل قابل اصلاح) و ۲- عواملی كه نمی توانیم برای تغییر آنها كاری انجام دهیم (عوامل غیر قابل اصلاح). هرچه تعداد عوامل خطر در یك فرد بیشتر باشد، احتمال بروز بیماری كرونری قلب نیز بیشتر می باشد.
ارزش همه عوامل خطر به یك اندازه نمی باشند. بعضی از آنها (مثل سیگار كشیدن) در احتمال ایجاد بیماری كرونری قلب دارای اثر بیشتری هستند. بنابراین برای مثال یك فرد سیگاری كه دارای فشار خون بالایی می باشد و میزان كلسترول خونش هم بالا می باشد نسبت به كسی كه فقط دارای یكی از این عوامل خطر می باشد، احتمال بیشتری دارد كه به بیماری كرونری قلب دچار شود.
عوامل خطرزای قابل اصلاح بیماری كرونری قلب:
- سیگار كشیدن.
- بالا رفتن كلسترول.
- بالا بودن فشار خون.
- مرض قند.
- چاقی.
- استرس و فشارهای عصبی.
- عدم تحرك.
گرچه، بالا بودن كلسترول خون در فردی كه عامل خطر دیگری ندارد فقط باعث می شود كه احتمال خطر ابتلاء به بیماری كرونری قلب نسبت به افرادی كه هیچگونه عامل خطری ندارند كمی افزایش یابد. در چنین مواردی، نباید زیاد نگران باشید زیرا پزشك برای پایین آوردن كلسترول خون، توصیه هایی به شما خواهد نمود.
عوامل خطرزای غیر قابل اصلاح بیماری كرونری قلب
- عوامل ارثی و ژنتیكی مثل بالا بودن ارثی كلسترول خون.
- جنس (مردان بیشتر از زنان به بیماری كرونری قلب مبتلا می شوند.
- سن.
سن و جنس افراد
بیماریهای قلبی، همانند بسیاری دیگر از بیماریها، در افراد مسن و پیر بیشتر دیده می شود. در حال حاضر در انگلستان، نیمی از موارد سكته های قلبی در افراد بالای ۶۵ سال ایجاد می شود.
نكته قابل توجه در بیماری كرونری قلب این است كه در زیر سن ۵۵ سالگی، این بیماری در آقایان بسیار شایع تر از خانم ها می باشد. علت این امر بدین خاطر است كه خانمها قبل از یائسگی به ندرت دچار سكته قلبی می شوند. بعد از یائسگی، احتمال بروز بیماری كرونری قلب در خانمها افزایش می یابد و به تدریج به آقایان نزدیك می شود به طوریكه بعد از ۷۵ سالگی، تعداد خانمهای دچار بیماری كرونری قلب به اندازه آقایان می باشد.
علت دقیق اینكه چرا خانمها قبل از یائسگی، كمتر به بیماری كرونری قلب مبتلا می شوند هنوز به درستی مشخص نشده است، اما به نظر می رسد كه با كاهش ناگهانی بعضی از هورمنونها در هنگام یائسگی ارتباط داشته باشد. امروزه كه پزشكان از جایگزینی هورمونی (HRT) بعد از یائسگی در خانمها استفاده می كنند، دیده شده است كه از بیماری كرونری قلب و سكته قلبی در اینگونه خانمها به میزان قابل توجهی كاسته شده است.
سابقه خانوادگی
وقتی یك یا چند نفر از بستگان نزدیك (مثل پدر، مادر، خواهر، برادر یا بچه ها) فردی دچار بیماری كرونری قلب باشند، پزشكان از آن به عنوان یك سابقه فامیلی مثبت نام می برند. اگر پدر شما در سن زیر ۶۰ سال و یا مادر شما در سن زیر ۶۵ سال دچار سكته قلبی شده است، احتمال خطر بروز بیماری كرونری قلب در شما افزایش می یابد. البته، اگر والدین شما در سنین بالاتری نسبت به آنچه كه گفته شد دچار سكته قلبی شده اند، مسئله زیاد مهمی نمی تواند برای افزایش احتمال خطر این بیماری برای شما باشد. همین مسئله برای برادرها و خواهرهای شما نیز كاربرد دارد. با اینحال، در خانواده های خیلی بزرگ و پر جمعیت، این حقیقت كه یك عضو خانواده ممكن است دچار سكته قلبی شود می تواند فقط نتیجه شانس باشد.
چرا بیماری كرونری قلب در بعضی خانواده ها بیشتر دیده می شود؟ به دو علت این بیماری در بعضی خانواده ها شایع تر است. اول اینكه، ژن هایی كه هر فردی از والدینش به ارث می برد ممكن است او را مستعد ابتلاء به افزایش فشار خون، افزایش كلسترول خون و یا دیابت (مرض قند) كند. ثانیاً، نحوه زندگی افراد یك خانواده چون تقریباً مشابه هم هستند و از یك نوع غذای خاص مصرف می كنند و اگر والدین سیكاری باشند، معمولاً بچه ها نیز سیگاری خواهند شد، بنابراین افراد یك خانواده دارای عوامل خطر تقریباً یكسانی خواند بود.
اگر در خانواده شما سكته قلبی شایع می باشد، بهتر است هر چند وقت یك بار برای معاینه و چك آپ به پزشك مراجعه كنید و از وضعیت فشار خون، میزان كلسترول خون و یا سایر مشكلاتی كه می توان با درمان آنها، از خطر بروز سكته قلبی كم نمود، با اطلاع شوید.
رژیم غذایی و كلسترول
همانگونه كه قبلاً گفته شد، آتروما یك علت اصلی بروز بیمار كرونری قلب می باشد. رسوب چربی و مخصوصاً كلسترول در دیواره شریانها ایجاد پلاكهایی می كند. این پلاكها باعث می گردند كه شریان باریك شده و جریان خون كمتری از آن عبور نماید. وقتی این پلاكتها جدا می شوند، یك لخته در محل جداشدگی ایجاد می گردد و از رسیدن خون به عضلات قلب جلوگیری می كند. این وضعیت در سكته قلبی رخ می دهد. تمام این فرآیند در فردی كه دارای كلسترول بالایی می باشد، احتمال بیشتری دارد كه رخ دهد.
بالا بودن كلسترول افراد تا حدودی بستگی به مسایل ژنتیكی و توارث دارد. بعضی از خانواده ها دارای ژن هایی هستند كه موجب افزایش بعضی چربی های خون می گردد. این وضعیت را اصطلاحاً "هیپرلیپیدمی فامیلیال" یا به طور اختصار FH می نامند. با این حال، هرچه بیشتر چربی (بخصوص چربی های حیوانی و چربیهای لبنیات) خورده شود، میزان كلسترول شما بالاتر رفته و خطر بروز بیماری كرونری قلب نیز به همان اندازه بیشتر می گردد. بنابراین واقعاً ارزشش را خواهد داشت كه اقدام به كم كردن چربی های حیوانی از رژیم غذایی تان بكنید.
سیگار كشیدن
استعمال دخانیات ارتباط زیادی با خطر بروز بیماری كرونری قلب دارد. مواد شیمیایی موجود در دود سیگار از طریق ریه های شما وارد گوش خون شده و در سرتاسر بدن شما منتشر خواهد شد و هر سلولی را در بدن تحت تأثیر قرار خواهد داد. این مواد شیمیایی باعث می گردند كه رگهای خونی به طور موقت تنگ
و باریك شوند. آنها همچنین باعث می شوند كه سلولهای موجود در خون به نام پلاكتها حالت چسبندگی بیشتری پیدا كرده و احتمال ایجاد لخته توسط آنها بیشتر گردد.
تعداد سیگارهایی هم كه در روز كشیده می شود از اهمیت زیادی برخوردای است. میزان ابتلاء به بیماری كرونری قلب در سیگاریهای سبك (كمتر از ۱۰ سیگار در روز)، متوسط (بین ۱۰ تا ۲۰ سیگار در روز) و شدید (بیشتر از ۲۰ سیگار در روز) متفاوت می باشد. یكی از دلایلی كه پزشكان از بیماران می خواهند كه سیگار كشیدن را كنار بگذارند، این است كه سیگار كشیدن یكی از عوامل خطری است كه هركسی می تواند آن را تحت كنترل خودش داشته باشد. به محض اینكه شما سیگار كشیدن را متوقف كنید، از مزایای آن برخوردار خواهید شد. گرچه خطر بروز بیماری كرونری قلب در افراد سیگاری كه از استعمال دخانیات دست كشیده اند هیچگاه به اندازه افرادی كه هیچگاه سیگار نشكیده اند پایین نمی آید، اما قطعاً بعد از یك سال یا بیشتر كه از توقف سیگار كشیدن بگذرد، این میزان بسیار نزدیك به افرادی خواهد بود كه اصلاً سیگار نكشیده اند.
استرس و فشار عصبی
بسیاری از افرادی كه قبلاً یك بار سكته قلبی كرده اند، فشارهای عصبی و استرسهایی كه داشته اند را مسئول این سكته خود می دانند، اما به طور تعجب انگیزی بسیار مشكل است كه این فشارهای عصبی و استرسها را به سكته قلبی آنها مرتبط دانست. عوامل شروع كننده و محركی مثل تمرینهای ورزشی غیر منتظره ناگهانی و هیجانات شدید می توانند باعث سكته قلبی شوند اما میزان وقوع چنین مواردی بسیار نادر می باشد. در حقیقت در زمانهایی كه مردم در استرس و فشار عصبی شدیدی بوده اند (مثلاً در هنگام جنگ جهانی دوم) تعداد سكته ها ی قلبی در بین مردم بسیار پایین بوده است.پزشكان همچنین افراد را از نظر شخصیتی به انواع مختلفی تقسیم كرده اند و معتقدند كه در بعضی از انواع شخصیتها، خطر بروز بیماریهای قلبی بیشتر خواهد بود. تكنولوژی مدرن و جدید، امروزه این توانایی را برای ما ایجاد كرده است كه كارهایی را كه سابق در عرض چند روز انجام می داده اند در كمتر از یك ساعت انجام دهیم.
افرادی كه دارای شخصیت تیپ آ (A) هستند می خواهند كارهایی را بیش از توان خود، با سرعت بیشتر و اهداف غیر ممكن انجام دهند. این افراد بی قرار كه همواره در حال جنب وجوش هستند به زحمت بریا خودشان وقت استراحت كنار می گذارند. قبلاً اینطور گفته می شد كه افراد دارای شخصیت تیپ آ (A) كه معمولاً مرد هستند در مقایسه با افراد تیپ ب (B) كه زندگی را زیاد سخت نمی گیرند، احتمال بیشتری دارد كه به بیماری های كرونری قلب دچار شوند.
این تئوری كه ارتباط بین شخصیت پراسترس تیپ آ (A) و بروز بیماریهای كرونری قلب را مطرح می ساخت، ابتدا مورد استقبال زیادی قرار گرفت و تلاشهای بسیاری شد تا افرادی كه سخت كار می كرده اند را متقاعد كنند كه استراحت بیشتری كنند و زندگی را راحت تر بگیرند، اما تحقیقاتی كه جدیداً صورت گرفته، به طور تعجب انگیزی این یافته ها را رد می كند و ارتباط چندانی بین سكته های قلبی و فشار های عصبی دیده نشده است.
بیماریهای مرتبط با بیماری كرونری قلب
دو بیماری شایع و مهمی كه با بیماری كرونری قلب ارتابط دارند و خطر بروز آن را بالا می برند عبارتند از:
(۱) بالا بودن فشار خون و (۲) مرض قند (دیابت).
بالا بودن فشار خون یا اصطلاحاً بیماری "پرفشاری خون" مشكلی است كه در آن، فشار خونی كه از قلب به تمام نقاط بدن از زریق شریانها فرستاده می شود افزایش یافته است. بالا بودن فشار خون باعث ایجاد فشارهایی بر روی قلب و سیستم گردش خون می شود و اكثر مردم می دانند كه این وضعیت می تواند باعث سكته مغزی شود. با اینحال در انگلستان، بالا بودن فشار خون، بیشتر باعث سكته قلبی می شود تا سكته مغزی، كه احتمالاً علت آن بالا بودن میزان كلسترول خون مردم این كشور می باشد. درمان بالا بودن فشار خون باعث كاهش خطر بروز سكته قلبی و سكته مغزی می گردد. معمولاً فشار خون را با بستن وسیله ای به دور بازو انداره گیری می كنند. با هر ضربان قلب، فشار خون به یك نقطه حداكثر (فشار سیستولیك) می رسد و سپس این فشار سقوط كرده و به یك نقطه حداقل (فشار دیاستولیك) می رسد. این فشار را برحسب میلیمتر جیوه (mmHg) اندازه گیری می كنند. فشار خون افراد سالم در حالت استراحت در حدود میباشد كه اصطلاحاً می گویند، فشار ۱۲ روی ۷ است. فشار خون در حال استراحت را فشار خون مرزی می نامند، در الیكه فشار خون را به طور مشخص فشار خون بالا می گویند. بالا بودن فشار خون (هیپرتانسیون) در سرتاسر جهان شایع می باشد و در بعضی افراد، مثل سیاهپوستان آفریقا بیشتر دیده می شود. در انگلستان، ۲۵ درصد افراد بالای ۵۰ سال دارای فشار خون بالا می باشند. علت ایجاد فشار خون بالا در اكثر افراد، ناشناخته است. این بیماری در بعضی خانواده ها و در افرادی كه به بیماری كلیه دچار هستند بیشتر دیده می شود. متأسفانه بالا بودن فشار خون در ابتدا هیچگونه علامتی ندارد كه بیمار متوجه آن شود. به همین دلیل باید گاه به گاه فشار خون اندازه گیری شود تا در صورت بالا بودن آن، اقدام به درمان صورت پذیرد. بالا بودن فشار خون در شریان ها باعث آسیب زدن به دیواره رگها شده و تولید آتروما را سرعت می بخشد. همچنین قلب مجبور است كه سخت تر كار كند تا تحت فشار زیاد خون را به شریان ها تلمبه نماید، اما این كار را باید بدون اكسیژن رسانی كافی انجام دهد. این وضعیت باعث افزایش احتمال ابتلاء فرد به آنژین قلبی یا سكته قلبی می گردد. بالا بودن فشار خون، همچنین خطر بروز سكته مغزی راه افزایش می دهد زیرا به رگهای خونی مغز آسیب وارد می سازد..
مرض قند (دیابت) بیماری شایعی می باشد كه سه درصد افراد را در انگلستان دچار می سازد. این بیماری به علت كمبود یا مقاومت به هورمون انسولین ایجاد می شود، هورمون انسولین برای كنترل ورود گلوكز (قند خون) به داخل سلول های سرتاسر بدن ضروری می باشد. مرض قند می تواند افراد را در هر سنی مبتلا سازد. بچه ها و جوانانی كه دچار مرض قند می شوند به احتمال زیاد، نیاز به تزریق مرتب انسولین خواهند داشت. با این حال، بسیاری از افراد در سنین میانسالی به این بیماری دچار می شوند و می تواننند با رژیم غذایی مناسب و مصرف قرصهای پایین آورنده قند خون، این بیماری را كنترل نمایند. هدف از درمان این بیماری، نگهداشتن قند خون (گلوكز) در یك حد طبیعی می باشد. با این وجود، علیرغم درمان، مرض قند می تواند باعث افزایش خطر اختلالات گردش خون و نیز بیماری كرونری قلب شود. برای خانمها این وضعیت، بخصوص دارای اهمیت زیادی می باشد زیرا به نظر می رسد كه مرض قند می تواند با اثر حفاظتی هورمونهای زنانه مقابله كرده و میزان ابتلاء به بیماریهای كرونری قلب در آنها را به اندازه مردان بالا ببرد. كنترل خوب و مناسب دیابت (مرض قند) با استفاده از رژیم غذایی، قرصهای پایین آورنده قند خون یا انسولین باعث می شود كه از بروز بیماریهای قلبی در این افراد كاسته شود.