خار مریم ، دشمن هپاتیت
تنوع بالای اقلیمی كشور موجب رویش بیش از ۸ هزار گونه گیاهی شده است كه از این تعداد در حدود ۳ هزار گونه دارای تركیباتی با خواص دارویی هستند.
با توجه به نیازهای جوامع بشری و وجود توانایی های بالقوه ، كثرت گونه ها و كاربردهای فراوانی كه گیاهان دارویی دارند ، پژوهش و تحقیق در این زمینه بسیار ضروری است ، مهمترین روشهای علمی در زمینه تحقیق و پژوهش گیاهان دارویی كاربرد بیوتكنولوژی و تكنیك های مهندسی ژنتیك در این زمینه است. در این راستا محققان موسسه تحقیقات بیوتكنولوژی كشاورزی با استفاده از روشهای بیوتكنولوژی موفق به دستیابی به فناوری تولید سیلیمارین به عنوان یكی از موثرترین داروهای گیاهی در درمان بیماری های كبدی از گیاه خار مریم شده اند. به این بهانه ما نیز با دكتر طاهره حسن لو، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات بیوتكنولوژی كشاورزی ، مجری این طرح به گفتگو نشسته ایم.
● خار مریم از كدام تیره گیاهی محسوب می شود؟
گیاه خارمریم (Silybum marianum (L.) Gaertn) گیاهی یك یا دو ساله از تیره كاسنی است كه دانه های آن متابولیت های ثانویه و ارزش دارویی بالایی ، خصوصا در درمان بیماری های كبدی دارد. تركیبات اصلی آن مخلوطی از فلانولینگان هاست كه سیلیمارین نامیده می شود. در كشورهای مختلف فرآورده های فراوانی از عصاره حاصل از میوه های این گیاه عرضه شده است و این گیاه از پر مصرف ترین گیاهان دارویی در جهان به شمار می آید.
● چرا برای تولید سیلیمارین از خار مریم استفاده كرده اید؟
با توجه به وجود گیاهان دارویی فراوان در كشور و كاربردهای مختلف ازتركیبات حاصل از این گیاهان در دنیای پزشكی امروزه درصدد برآمدیم گیاهی را انتخاب كنیم كه دارای خواص دارویی گسترده بوده و ضمن رویش در ایران ، قابلیت كشت و تكثیر در شرایط آزمایشگاهی را داشته باشد.
در این خصوص گیاه خارمریم انتخاب شد كه در مناطق شمال ، غرب و جنوب غرب ایران رویش دارد و تاریخ درمانی آن به ۲ هزار سال پیش برمی گردد و از آن به عنوان یك داروی محافظت كننده كبد نام برده اند. حال با توجه به این خواص دارویی تصمیم گرفته شد با شرایط كشت بافت و سلول در آزمایشگاه سیلیمارین (ماده موثر این گیاه) از گیاه خارمریم استخراج شود.
لازم به ذكر است میزان تولید ماده موثر سیلیمارین در آزمایشگاه موسسه تحقیقات بیوتكنولوژی كشاورزی بالاتر از میانگین جهانی گزارش شده است. میانگین سیلیبین (مهمترین ماده تشكیل دهنده سیلیمارین) تولید شده در شرایط آزمایشگاهی بر اساس سایر گزارش ها ۰.۱ میلی گرم در گرم ماده خشك بوده است.
مقدار كل سیلیمارین تولید شده در شرایط آزمایشگاهی در این موسسه حدود ۰.۴۴ میلی گرم در گرم ماده خشك بوده كه بیش از نیمی از آن مربوط به ماده سیلیبین است. با طرحی كه هم اكنون در دست اجراست و با بررسی تاثیر سایر الیسیتورها (عوامل محرك) در آینده با افزایش تولید ماده مزبور روبه رو خواهیم شد.
● این گیاه دارای چه خواص درمانی تایید شده است؟
بخشی از گیاه كه برای خواص درمانی استفاده می شود دانه است و ماده موثر درمانی آن سیلیمارین نامیده می شود. مهمترین كاربرد درمانی این گیاه اثر محافظتی روی كبد است كه در مطالعات حیوانی و انسانی نیز گزارش شده است.
در مطالعات بالینی متعددی مصرف سیلیمارین در درمان بیماری كبدی مانند سیروز، هپاتیت ویروسی و سمی مزمن ، كبد چرب و التهاب مجرای صفرا موثر بوده است كه دلیل آن را خواص آنتی اكسیدانی این ماده می دانند. سیلیمارین سلولهای كبد را در برابر هرگونه آسیب نابود كننده حاد یا مزمن محافظت می كند. همچنین در كاهش كلسترول خون ، افزایش سیستم ایمنی بدن ، درمان انواع سرطان ، كاهش عوارض جانبی در بیماران تحت درمان با شیمی درمانی برای سرطان و سنگ كیسه صفرا نیز اثرات جالب توجهی دارد.
استفاده از این گیاه در درمان بیماری های كبدی پیشینه ای ۲۰۰۰ ساله داردو امروزه به كمك فناوری های جدید، بار دیگر در نقش داروی هپاتیت ظاهر شده است
از مزایای دیگر این ماده ، اثر ضد سرطانی سیلیمارین روی سلولهای سرطانی پروستات ، پوست ، سینه ، تخمدان ، مغز و كاهش قند خون در بیماران دیابتی است. امروزه كپسول های حاوی سیلیمارین از شركتهای مختلف و حتی چای كیسه ای حاوی پودر بذر این گیاه یا پودر سیلیمارین به صورت بسته های بزرگ در دنیا عرضه می شود.
از نظر مكانیسم اثر و اثربخشی دارویی روی بیماری های كبدی ، تاكنون هیچ داروی شیمیایی و گیاهی در دنیا موفق به جایگزینی با این ماده نشده است.
● طرح مزبور هم اكنون در چه مرحله ای است؟
میزان پیشرفت كار تاكنون بسیار خوب بوده است و اكنون مرحله آزمایشگاهی را طی می كند. میزان تولید این ماده در آزمایشگاه موسسه ۰.۴۴ میلی گرم در گرم ماده خشك است كه این میزان از گزارش های جهانی آن بالاتر است. ضمنا در بررسی نمونه های خارمریم كه در مناطق مختلف ایران رویش دارد ، مناطقی شناسایی شده كه از نظر محتوای سیلیمارین از برتری بالایی به نمونه اصلاح شده خارجی برخوردار است.
زمان اتمام این طرح یك سال و نیم دیگر است. گفتنی است ۴۰ درصد این كار در قالب رساله و ادامه طرح كه منجر به اقتصادی شدن تولید خواهد شد در موسسه مذكور انجام می شود. از بارزترین مشكلات موجود دراین پروژه كمبود مواد آزمایشگاهی و بودجه تحقیقاتی است.
ضمنا به منظور تولید در سطح تجاری چنین تركیباتی تجهیز آزمایشگاه هایی كه دارای بیواكتور باشند ضروری است.
● كشورهای دیگر در این زمینه چه تحقیقاتی انجام داده اند؟
در كشورهایی مانند چین ، امریكا ، استرالیا و اسپانیا كارهای خوبی در این زمینه انجام شده است كه به عنوان مثال كشور چین یكی از صادر كنندگان بزرگ سیلیمارین در جهان محسوب می شود و در كشور امریكا كشت و پرورش گیاه خار مریم جزو مهمترین اولویت های تحقیقات گیاهان دارویی هستند.
با توجه به مضرات داروهای شیمیایی و افزایش سطح مطالعات و دانش افراد ، تقاضا برای استفاده از گیاهان دارویی در جهان رو به افزایش است. به عنوان مثال در كشور آمریكا از سال ۱۹۹۴ تا سال ۲ هزار میلادی استفاده از داروهای گیاهی ۴۶ درصد افزایش یافته است. با توجه به سابقه طولانی كشور ایران در استفاده از طب سنتی و گیاهی یقینا استقبال خوبی از این دارو صورت خواهد گرفت.
تعدادی از شركتهای دارویی در سال اخیر به دنبال تولید این دارو در داخل كشور هستند و تحقیقاتی درخصوص بررسی اثرات این دارو و درمان دام نیز آغاز شده است.
منبع : سایت دوستان
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.