پیروزی بایدن و تغییرات قیمت دلار در ایران

ساعت 24 - قبول کنیم یا قبول نکنیم ، خوب بدانیم یا بد بشماریم وبرخلاف آنچه پنداشته می شد اکنون زندگی وکسب وکار ایرانیان بیش از هر دوره تاریخی دیگری به دگرگونی های داخلی آمریکا گره خورده است یا دست کم این گونه به نظر می رسد. در دو سال تازه سپری شده زیر ضرب و زور و فشار تحریم آمریکا راه و روش و چگونگی زنده ماندن و چگونه زندگی کردن ایرانیان به لحاظ حیات مادی به تحریم و کمبود دلار گره خورده است.

dir="RTL">بی ارزش شدن قیمت هرریال ایران دربرابر ارزهای معتبر راه را برای زندگی بر پایه دلار برای ایرانیان را یک انتخاب ناگزیر کرده است. میلیونها ایرانی در اندازه های کوچک وبزرگ برای صیانت از ارزش دارایی نقدی خود آنها را تبدیل به دلار کرده اند و با افزایش قیمت دلار و افزایش قیمت سکه به خرید این کالا اقدام کرده و نیز به خرید سهام شرکتهای برگ صادرکننده که دلار دارند روی آورده اند. حالا تا روشن شدن نتایج انتخابات آمریکا سونامی و هیجان خبری مربوط به احتمال پیروزی جوبایدن یا ترامپ پرسش روز شهروندان شده است.

خسروشاهین تحلیلگر مسایل بین المللی یکی از دهها تحلیلگری است که به چشم می بیند و به گوش می شنود که شهروندان ایرانی و مدیران دستگاههای دولتی وحتی سیاستمداران می پرسند بایدن برای ایران خوب است یا ترامپ؟ البته سیاستمداران ایرانی براساس عادت وراهبرد دگرگونی ناپذیر از بالا و با قدرت تمام می گویند برای ایران تفاوتی نمی کند بایدن برنده شود یا ترامپ .شهروندات عادی ایران اما از این نظر که قیمت دلار با امدن بایدن یا ماندن ترامپ به کدام سو حرکت می کند بسیار اهمیت دارد.

این تحلیلگردرروزنامه دنیای اقتصاد تلاش می کند پاسخی به این پرسش بدهد و می نویسد عده ای تصور می کنند است پیروزی در ١٣ آبان شوک مثبتی به بازارها می‌دهد؛ یعنی بلافاصله پس از اعلام خبر پیروزی از قیمت دلار کاسته می‌شود و شاخص بورس به‌دلیل کاهش انتظارات تورمی کاهش می‌یابد. البته این فضای ماه عسل‌گونه احتمالا تا تابستان ٢٠٢١ ادامه خواهد داشت. اما چرا؟ تیم سیاست خارجی بایدن یک سیاست سه‌مرحله‌ای را در نظر گرفته است؛ فاز اول محدودسازی تنش شامل لغو محدودیت سفر ایرانیان به آمریکا و تعلیق ممنوعیت سفر برخی مقامات ایران ازجمله ظریف و توافق حداقلی منطقه‌ای بر مبنای آرامش در برابر آرامش با میانجی‌گری کشورهایی نظیر ژاپن و فرانسه است و در گام آخر از این مرحله بازگشت به برجام یا توافقی شبیه به آن طی یک پروسه ٣٠ تا ٦٠ روزه به‌طور همزمان با بازگشت ایران به تعهدات هسته‌ای خود. این رویدادها اتفاقا از ٢٠ سپتامبر تا اواسط یا اواخر مارس انجام می‌شود. در این مرحله با بازگشت ایران به بازار نفت و افزایش درآمدهای ارزی ایران شاهد کاهش بیشتر و شدیدتر قیمت دلار و سایر بازارهای ملتهب نظیر خودرو و مسکن نیز خواهیم بود. اما تیم بایدن از ناکامی‌های دولت اوباما عبرت گرفته است؛ از همین رو در حین مذاکرات برای بازگشت به برجام از ایران تلاش خواهد کرد این اطمینان را دریافت کند که در سپتامبر یا اکتبر ٢٠٢١ وارد مذاکرات برای فاز سوم شود و در غیر این صورت شاهد بازگشت تحریم‌های ثانویه ایالات‌متحده باشد.

در مرحله سوم تیم بایدن دو مسیر موازی و همزمان را در نظر گرفته است. مسیر اول موضوعات منطقه‌ای با حضور همه طرف‌های منطقه‌ای و حتی فرامنطقه‌ای شامل تشکیل مجمع گفت‌وگوهای منطقه‌ای، پیمان منع اشاعه سلاح‌های اتمی و همچین پیمان محدودسازی استفاده از موشک‌های بالستیک به‌خصوص در منطقه خلیج فارس و سرانجام توافق بر سر بیانیه عدم‌مداخله بازیگران منطقه‌ای در امور داخلی یکدیگر. اما مسیر دوم با حضور ایران و گروه ۱+۵ و شامل اصلاح برجام به‌ویژه بندهای مرتبط با بند غروب آفتاب است.

تیم بایدن ضمن ایجاد پیوند میان این دو مسیر درصدد است به‌گونه‌ای اقدام کند که در صورت کند شدن سرعت توافق در یک مسیر به‌خصوص در حوزه منطقه‌ای، پیشرفت در مسیر دوم از این سکون لطمه و آسیب نبیند. اما در میان این دو مرحله، مرحله اقناع‌سازی متحدان منطقه‌ای و گروه ۱+۵ و همچنین مخالفان برجام در داخل آمریکا قرار دارد. دموکرات‌ها به این نتیجه رسیده‌اند که بدون جلب نظر این گروه از بازیگران هر توافقی در آینده با ایران به سرنوشت برجام دچار می‌شود. از همین رو رایزنی‌ها و مذاکرات از آوریل ٢٠٢١ تا سپتامبر ٢٠٢١ برای عملیاتی‌سازی فرآیند اقناع انجام خواهد شد. احتمال حضور یک تیم دو حزبی از کنگره آمریکا برای حضور در مذاکرات آتی با دولت ایران وجود خواهد داشت.اما با این همه به‌نظر می‌رسد با روی کار آمدن دولت جدید در ایران در تابستان ٢٠٢١ و پیچیدگی فاز سوم برنامه آمریکایی‌ها و نامشخص بودن انتهای این فاز و بدبینی عمیق‌تر و بیشتر اصولگرایان نسبت به عملگرایان به آمریکا مذاکرات دو و چندجانبه در این فاز در اواسط یا اواخر پاییز ٢٠٢١ متوقف شود و در این صورت بار دیگر شاهد استفاده دولت آمریکا از ابزار و اهرم تحریمی خواهیم بود.

نکته بسیار حائز اهمیت این است که تیم بایدن به تاثیرگذاری تحریم‌ها اذعان دارد و آن را یک ابزار و اهرم موثر در مذاکرات با دولت ایران می‌داند. از همین رو در فاز سوم این کارت را همیشه روی میز مذاکره نگه خواهد داشت.بنابراین پیروزی بایدن یک فرصت تنفسی ٩ ماهه تا یک‌ساله را به ایران خواهد داد. ولی پس از آن فراز و فرودها آغاز می‌شود، ولی در مورد ترامپ با توجه به ساختارشکنی‌های وی و عدم‌نگرانی نسبت به از دست دادن آرای جمهوری‌خواهان ایران‌ستیز - چون دیگر انتخاباتی در پیش ندارد - (این نگرانی را بولتون در کتاب خاطرات خود نیز مطرح کرده است) و همچنین تمایل شدید و غریزی به توقف تداوم مداخلات پرهزینه در خاورمیانه گشایش نسبتا پایداری در روابط دوجانبه و در زمان استقرار یک دولت محافظه‌کار در ایران ایجاد خواهد شد.