مسکو در حال آزمایش نهایی بر روی یک اژدر در قطب شمال

رویارویی با تزار در شمالگان

ساعت 24-تحرکات روسیه از مرزهای غربی خود با اوکراین و همچنین خاورمیانه فراتر رفته و این‌بار قطب شمال به عنوان صحنه تازه بلندپروازی‌های مسکو نام گرفته است. براساس تصاویر ماهواره‌ای، روسیه در تلاش برای تامین امنیت سواحل شمالی خود و گشودن یک مسیر اصلی حمل‌ونقل دریایی از آسیا به اروپا در قطب شمال در حال آزمایش جدیدترین سلاح‌های خود است و این اقدامات نگرانی غرب را درپی داشته است. کارشناسان اسلحه و مقام‌های غربی ابراز نگرانی کرده‌اند که روس‌ها یک اژدر بسیار قدرتمند با نام Poseidon 2M39 را اخیرا در شمالگان آزمایش کرده‌اند.

براساس گزارش‌های متعدد در رسانه‌های دولتی روسیه، توسعه این اژدر با سرعت در حال انجام است و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهور روسیه، از سرگی شویگو، وزیر دفاع خود خواسته تا به‌روزرسانی «مرحله اصلی» آزمایش‌های مربوط به این سلاح را که در ماه فوریه انجام شده است، آماده کند.

سوخت این اژدر غیرقابل شناسایی و بدون سرنشین با یک رآکتور هسته‌ای تأمین می‌شود و هدف اصلی از طراحی آن هم حضور در خطوط ساحلی کشورهای رقیب از جمله ایالات متحده است. به گفته مقامات روسی، این دستگاه همچنین برای انتقال یک کلاهک چند مگاتونی در نظر گرفته شده است که باعث ایجاد امواج رادیواکتیو بسیار قوی می‌شود؛ به‌طوری‌که خطوط ساحلی هدف برای چندین دهه غیرقابل سکونت خواهند شد. آزمایش این سلاح عجیب مدتی است که مقام‌های امنیتی و نظامی ایالات متحده را نگران کرده است.

«کریستوفر آفورد»، دستیار وزیر خارجه آمریکا در امور امنیت و منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای در ماه نوامبر 2020 گفت که این اژدر برای «طغیان در شهرهای ساحلی ایالات متحده با ایجاد سونامی رادیواکتیوی» طراحی شده است.

کارشناسان اتفاق نظر دارند که توانایی‌های این سلاح «بسیار واقعی» است و به‌زودی می‌تواند آماده بهره‌برداری باشد. دریاسالار «نیلز آندریاس استنسونس»، رئیس سازمان اطلاعات نروژ به سی‌ان‌ان می‌گوید که آژانس اطلاعاتی زیر نظر او، این اژدر را «بخشی از نوع جدید سلاح‌های بازدارنده هسته‌ای» ارزیابی کرده که در مرحله آزمایش قرار دارد. تفاوت این سلاح با دیگر تسلیحات بازدارنده این است که کاملا استراتژیک‌تر است و نفوذی فراتر از منطقه و قاره دارد. استنسونس از ارائه جزئیات درباره پیشرفت آزمایش اژدر روسی خودداری کرده است، اما تصاویر ماهواره‌ای که از سوی شرکت فناوری فضایی Maxar در اختیار سی‌ان‌ان قرار گرفته است نشان می‌دهد که تمرکز ساختمانی و جمعیتی ارتش روسیه در خط ساحلی قطب شمال کاملا مشهود است. این تمرکز همراه با امکانات ذخیره‌سازی زیرزمینی احتمالا مربوط به Poseidon و سایر سلاح‌های جدید با تکنولوژی پیشرفته است. از طرف دیگر، تأسیسات نظامی گسترده روسیه شامل بمب‌افکن‌ها و جت‌های میگ 31 و سیستم‌های جدید راداری هم نزدیک به ساحل آلاسکا قرار دارد.

این اقدامات روسیه با تحرکات نظامی و تجهیزات ناتو و ایالات متحده همخوانی دارد. به عنوان مثال، بمب‌افکن‌های B-1 لنسر آمریکایی مستقر در پایگاه هوایی اورلند نروژ اخیرا مأموریت‌های خود را در شرق دریای بارنتس انجام داده‌اند. زیردریایی غیرقابل شناسایی Seawolf ارتش ایالات متحده هم طبق اعلام مقام‌های نظامی در ماه آگوست 2020 فعالیت خود را در این منطقه آغاز کرد.

یک مقام ارشد وزارت امور خارجه آمریکا به سی‌ان‌ان می‌گوید: «به وضوح شاهدیم که یک چالش نظامی از جانب روس‌ها در قطب شمال ایجاد شده است و نمی‌توان نسبت به تحرکات اخیر مسکو در این منطقه بی‌تفاوت باشیم. بازسازی پایگاه‌های قدیمی دوران جنگ سرد و ایجاد امکانات جدید در شبه‌جزیره کولا در نزدیکی شهر مورمانسک از دیگر اقدامات نگران‌کننده روسیه در منطقه محسوب می‌شود. این اقدامات پیامدهایی برای ایالات متحده و متحدانش دارد، به این دلیل که نیازمند ظرفیت تولید نیرو تا اقیانوس اطلس شمالی است». این پایگاه‌ها در داخل خاک روسیه قرار دارند و روسیه می‌تواند برای دفاع قانونی از مرزها و خطوط ساحلی آن اقدام کند اما مقام‌های آمریکایی ابراز نگرانی کرده‌اند که ممکن است از این تسلیحات و تجهیزات برای کنترل عملی بر مناطقی از قطب شمال که به زودی عاری از یخ خواهند شد و مالکیت قانونی ندارند، استفاده شود. سرهنگ دوم توماس کمبل، سخنگوی پنتاگون می‌گوید: «روسیه در حال بازسازی فرودگاه‌ها و تأسیسات راداری مربوط به دوران اتحاد جماهیر شوروی، ساخت بنادر و مراکز جست‌وجو و نجات و ایجاد ناوگان یخ‌شکن‌های هسته‌ای و متعارف است. روسیه همچنین در حال گسترش شبکه سامانه‌های موشکی دفاع هوایی و ساحلی خود است، بنابراین توانایی‌های خود را برای غیرقابل دسترسی‌کردن مناطق تحت کنترل خود افزایش می‌دهد». کمبل همچنین به ایجاد سیستم هشدار و واکنش سریع در دو میدان هوایی قطب شمال -روگاچوو و آنادیر- و استفاده آزمایشی از سیستمی مشابه در فرودگاه ناگورسکوی در سال گذشته به عنوان اقدامات تحریک‌آمیز روسیه در شمالگان اشاره می‌کند.

تصاویر ماهواره‌ای مربوط به شانزدهم مارس 2021 نشان می‌دهد که جت‌های میگ 31 برای اولین‌بار در ناگورسکوی مستقر شده‌اند و این اقدام نمی‌تواند بدون دلیل انجام گرفته باشد. به گفته مقام‌های روسی، سلاح‌های پیشرفته به ‌طور منظم در منطقه قطب شمال آزمایش می‌شوند. مسکو در ماه نوامبر سال گذشته هم ادعا کرده بود که آزمایش موفقیت‌آمیز یک موشک کروز ضد کشتی و با سرعت مافوق صوت را در قطب شمال با موفقیت انجام داده است. در اواخر مارس سه زیردریایی روس که به موشک‌های بالستیک هسته‌ای مسلح هستند، به ‌طور هم‌زمان در یک مانور نظامی در شمالگان شرکت کردند و این حرکت در شرایطی انجام شد که کرملین تدابیر دفاعی خود در شمالگان را افزایش داده است. اقدامات روسیه موجب شد تا فرماندهی آمریکا در اروپا سطح آماده‌باش خود را به بالاترین درجه برساند.

استنسونس این تسلیحات و توانایی‌های جدید روسیه را «یک فناوری جدید و با سرعت مافوق صوت» می‌داند که «دفاع از آن بسیار دشوار است». این نوع موشک کروز و همچنین اژدری که آزمایش‌های نهایی روی آن در حال انجام است بخشی از نسل جدیدی از سلاح‌هایی هستند که پوتین در سال 2018 به طور غیرمستقیم از ورود آنها به میدان رقابت با غرب خبر داد. رئیس‌جمهور روسیه، آن زمان هشدار داده بود که «زمان تغییرات گسترده در تحولات استراتژیک جهانی در حال فرا رسیدن است و روسیه به سرعت در این زمینه وارد عمل خواهد شد». در آن زمان مقام‌های آمریکایی ساخت اسلحه‌های جدید از سوی روسیه را از نظر فنی دور از ذهن و غیرمحتمل می‌دانستند و حتی مسکو را تحقیر می‌کردند، اما به نظر می‌رسد که هشدارهای پوتین در حال به‌ثمررسیدن هستند.

هشدار پنتاگون

سخنگوی پنتاگون با اشاره به اقدامات مسکو در انجام پروازهای نظامی در نزدیکی حریم هوایی آلاسکا و فعالیت زیردریایی در شمالگان، اعلام کرد که روسیه با این‌گونه اقدامات، واشنگتن و متحدانش را در هوا، زمین و دریا مورد ارزیابی قرار می‌دهد. جان کربی گفت: «گمان می‌کنم ما بسیار آشکار درباره تهدیداتی که از جانب روسیه در حوزه‌های متفاوت شاهد هستیم، صحبت کردیم. ما آنها را بسیار جدی در نظر می‌گیریم. جنگنده‌ها و بمب‌افکن‌های روسی در نزدیکی حریم هوایی متحدان آمریکا پرواز می‌کنند و موجب شدند تا جنگنده‌های ناتو ۱۰ مرتبه نسبت به حضور آنها واکنش

نشان دهند».

ژنرال گلن ونهرک، فرمانده فرماندهی شمالی آمریکا، هم تأکید کرد که این وضعیت به ‌دلیل بازگشت ایالات متحده و روسیه در «رقابت قدرت بزرگ»، درست مثل زمان جنگ سرد است. «واضح است که روسیه برای نشان‌دادن دوباره نفوذ و قابلیت‌های خویش در عرصه جهانی تلاش می‌کند».