دلایل کاهش ده درصدی صادرات غیرنفتی چیست؟

خروج سرمایه ها ، دردسرهای بانک مرکزی یا تحریم

ساعت 24 - درحالی که وزیر اقتصاد و رییس بانک مرکزی در روزهای تازه سپری شده تلاش کردند به افکارعمومی خبرهای خوش از اقتصادکلان بدهند بدون اینکه آماری ارایه کنند یک سایت وابسته به بانک مرکزی به نقل از یک تحلیلگر اقتصادی خبرداده است صادرات غیرنفتی در شش ماهه اول سال ۱۳۹۸ عملکرد چندان موفقی نداشته و ارزش دلاری آن نسبت به دوره مشابه سال گذشته با کاهش نزدیک به 11درصدی مواجه بوده است.

دراین تحلیل تاکید شده است صادرات غیرنفتی در شش ماهه اول سال ۱۳۹۸ عملکرد چندان موفقی نداشته و با کاهش نزدیک به 11درصدی از ۲۳.۴ میلیارد دلار در شش ماهه اول سال ۱۳۹۷ به ۲۰.۹ میلیارد دلار در شش ماهه نخست سال ۱۳۹۸ رسیده و در واقع این رقم کمی بیشتر از صادرات در شش ماهه اول سال ۱۳۹۶ به میزان ۲۰.۵ میلیارد دلار است. نکته آن است که در شش ماهه اول سال ۱۳۹۶ قیمت دلار در بازه ۳۷۰۰ تومانی تا ۴۰۰۰ تومانی در تغییر بود، در نیمه اول سال ۱۳۹۷ این ارز از حدود قیمت ۵۰۰۰ تومان تا ۱۴۰۰۰ تومان معامله شد و به طور مشابه در سال ۱۳۹۸ دلار در بازه ۱۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰۰ تومانی در نوسان بود. در حقیقت این اعداد به ما نشان می‌دهد در دو سال گذشته افزایش حدود سه برابری قیمت ارز تاثیری را بر عملکرد صادرات غیرنفتی کشور نداشته است. کارشناسان سه دلیل گوناگون برای این رقم کاهنده ارزش صادرات در6 ماهه نخست امسال را ارایه می کنند. برخی فعالان اقتصادی باوردارند دردسرهایی که بانک مرکزی برای برگرداندن ارزهای صادراتی برای صادرکنندگان درست کرده است یکی از دلایل کاهش صادرات است چون برخی از صادرکنندگان از ااین فعالیت انصراف داده اند. برخی دیگر از اقتصاددانان می گویند ادامه تحریم ایران راه صادرات را تنگ کرده است و گروه دیگری با احتیاط از خروج سرمایه می گویند. اگر بخواهیم گروه‌های مختلف صادراتی کشور را بررسی کنیم بر اساس آخرین آمار موجود سازمان توسعه تجارت در پایان سال ۱۳۹۷ سهم این گروه‌ها از صادرات غیرنفتی کشور به شرح ذیل بوده است :تروشیمی ۳۲ درصد، میعانات گازی ۱۱ درصد، صنعت ۴۴ درصد، فرش و صنایع دستی ۱ درصد، کشاورزی ۹ درصد و معدن ۳ درصد. از گروه‌های فوق‌الذکر پتروشیمی و میعانات گازی با نفت و نوسانات آن مرتبط هستند. گروه معدن نیز معمولا با قیمت‌های جهانی مواد اولیه در ارتباط است و در کنار آن صنعت نیز با توجه به خرید مواد اولیه از خارج از کشور وابسته به تجارت جهانی است. یعنی ۹۰ درصد صادرات کشور خواه ناخواه یا بر اساس قیمت‌های جهانی قیمت آن تغییر می‌یابد و یا اینکه به مواد اولیه خارجی یا ماشین‌آلات خارجی برای تولید نیازمند است. بیشتر واردات ما مربوط به کالاهای واسطه‌ای و سرمایه‌ای است از این رو افزایش نرخ ارز به نسبتی در قیمت تمام شده کالاها بالاخص کالاهای صنعتی تاثیرگذار است. تنها دو گروه کشاورزی و فرش و صنایع دستی هستند که تا حدودی مستقل‌تر و خودکفاتر هستند و تا اندازه‌ کمتری نیاز به مواد اولیه یا تعیین قیمت در بازارهای جهانی دارند. پس به عبارتی ۹۰ درصد صادرات کشور متاثر از روابط تجاری بین‌الملل است که تحریم‌ها دست تولیدکننده ایرانی را برای واردات مواد اولیه مورد نیاز بسته و هزینه خرید مواد اولیه یا ماشین آلات را به شدت بالا برده است. یعنی در بخش صنعت که ۴۴ درصد صادرات غیرنفتی را تشکیل داده است اثر افزایش نرخ ارز به واسه تحریم ها قیمت تمام شده محصولات را به طور بیشتری افزایش می‌دهد و در کنار آن عدم همکاری بانک‌های دیگر کشورها با بانک‌های ایرانی شرایط را دوچندان سخت‌تر کرده و از سوی دیگر ممکن است مانند بخش پتروشیمی با تحریم های جداگانه آمریکا نیز از سوی دیگر مواجه باشد. در واقع تولیدکنندگان ایرانی در افزایش جهش گونه ارزی در سال‌های گذشته یا پتانسیل افزایش تولید را نداشتند و یا مانند خودروسازان کشور به دلیل تحریم تولیدشان کاهش یافت و حتی به اندازه گذشته نیز امکان تولید نداشتند یا اگر همچنان بر همان مدار قبل به تولید می پرداختند یا باید نیاز داخلی را پاسخگو می‌بودند و یا صادرات به کشورهای خارجی را، و این هر دو با هم امکان‌پذیر نبود. در نتیجه در مواقعی که تولیدکننده صادرات به کشور خارجی را انتخاب میکرد آنگاه صادرات خود باعث افزایش قیمت کالای داخلی و در نتیجه افزایش تورم و کاهش رفاه مصرف کنندگان داخلی میشد که نمونه آن را در یکسال گذشته به خصوص در کالاهایی مانند کالاهای کشاورزی مانند گوجه، سیب زمینی و پیاز دیدیم که به دلیل صادرات قیمت آن در بازار داخلی به ناگاه سر به فلک گذاشت و مشکلاتی را برای مصرف کننده داخلی بوجود آورد. در کنار این موضوع، همزمان با افزایش تحریم ها در این سال‌ها وضعیت صادرکنندگان در کشورهای خارجی بدتر شده و از بستن حساب‌های آنها تا مشکل انتقال پول و هزاران مشکل دیگر در این مدت برای آنها ایجاد شده که در نهایت انگیزه صادرکنندگان را برای صادرات کاهش داده است.

از طرف دیگر بانک ها امروزه در تجارت نقش ویژهای را دارند اما از سال ۱۳۹۰ بخش بانکی کشور با تحریم‌هایی مواجه شد که حتی در دوران برجام نیز قفل آن به طور کامل شکسته نشد و بسیاری از بانک‌های اروپایی از ترس تحریم های آمریکا روابط خود را با ایران گسترش ندادند و این امر پس از خروج آمریکا از برجام حتی بدتر از گذشته نیز شد. بنابراین نمی بایست انتظار داشت بدون کمک نظام بانکی صادرات بتواند مسیر بهبود را طی کند.