در سفر مشاور امنیت ملی عراق به تهران چه گذشت؟

گزارش مذاکرات راهبردی بغداد- واشنگتن روی میز ایران

ساعت 24-قاسم الاعرجی، مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر عراق، روز گذشته به دعوت علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران به تهران سفر کرد. هر چند در طول ماه‌های گذشته سفرهای متعددی میان مقام‌های دو کشور برای رایزنی درخصوص روابط دوجانبه، به ویژه آزادسازی اموال مسدودشده ایران در عراق و پرداخت بدهی‌های ارزی عراق به ازای واردات کالا و انرژی از ایران، انجام شده است

اما به نظر می‌رسد که سفر روز گذشته مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر عراق، با دستور کاری متفاوت انجام شده است. در طول شش ماه گذشته، وزیر خارجه عراق دو بار به تهران سفر کرد تا با مقام‌های ایرانی رایزنی کند. دستور کار اصلی این سفرها روابط دوجانبه و نحوه پرداخت بدهی‌های ارزی عراق به ایران بود. اما سفر الاعرجی کمتر از یک هفته پس از آغاز دور سوم گفت‌وگوهای راهبردی امریکا و عراق انجام می‌شود. الاعرجی، دو سال پیش نیز در مقام وزیر کشور دولت عادل عبدالمهدی به تهران سفر کرده ‌بود، در آن روزگار، هدف از سفر او میانجی‌گری میان تهران و ریاض عنوان شد. براساس بیانیه دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی در مورد دیدار شمخانی و الاعرجی، موضوع گفت‌وگوی دو طرف هم در این دیدار متمرکز بر برنامه خروج نیروهای امریکایی از عراق بود. براساس این بیانیه، شمخانی در دیدار با مقام عراقی بر «تسریع در اجرای قانون پارلمان عراق درخصوص خروج نظامیان امریکا از عراق» تاکید کرده است و امریکا را به حمایت از نیروهای داعش و کمک به جابه‌جایی آنها در خاک عراق متهم کرده است. همزمان با سفر مقام امنیتی عراق به تهران، محمد شریعتمداری، وزیر کار و رفاه اجتماعی نیز در سفری به دعوت همتای عراقی خود به بغداد رفته است. به نوشته رسانه‌ها امضای تفاهمنامه‌های همکاری از جمله اهداف این سفر عنوان شده است. گفت‌وگوهای راهبردی عراق و امریکا از ۱۸ فروردین با نشست ویدیوکنفرانس وزرای خارجه دو کشور آغاز شد و قرار است دو طرف در زمینه‌های مختلفی مانند امنیتی، اقتصادی، سیاسی، مبارزه با تروریسم، تعداد نظامیان امریکایی و نحوه و زمان خروج آنان از عراق و موضوعات مختلف دیگر بحث و گفت‌وگو کنند. این سومین دور از گفت‌وگوهای راهبردی دو کشور است که دور پیشین آن در زمان ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ، ۲۲ خرداد ۱۳۹۹ در بغداد و ۱۸ مهر ۱۳۹۹ در واشنگتن برگزار شد. براساس بیانیه مشترکی که در پی نشست روز ۱۸ فروردین ماه منتشر شد، در این نشست تصمیم گرفته ‌شده است که ماموریت نظامیان امریکایی در خاک عراق منحصرا به آموزش و مشاوره محدود شود و همه نیروهای عملیاتی امریکایی براساس یک جدول زمان‌بندی شده که در پی گفت‌وگوهای فنی میان دو طرف آماده می‌شود، خاک عراق را ترک کنند. قاسم الاعرجی، یکی از مقام‌های عالیرتبه حاضر در گفت‌وگوهای راهبردی بود که چهارشنبه هفته پیش در نشست خبری مشترک با فواد حسین وزیر خارجه عراق، توضیحاتی درخصوص نتایج نشست به اطلاع رسانه‌ها رسانده ‌بود. الاعرجی در این نشست خبری تاکید کرده ‌بود که ایالات متحده به «خروج تعداد قابل‌توجهی از نیروهای خود از عراق» و نیز برچیدن پایگاه‌هایش در این کشور تعهد داده است. او نتیجه این نشست را «موفقیت‌آمیز» توصیف کرد. درست چهار روز بعد از این اظهارات، به نظر می‌رسد که الاعرجی، گزارشی از گفت‌وگوهای خود با مقام‌های امریکایی برای تهران آماده‌ کرده است. دستور نشست روز دوشنبه میان مشاور امنیت ملی نخست‌وزیر عراق و دبیر شورای عالی امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران، بیش از هر چیز به موضوع حضور نظامیان امریکایی در عراق و تشریح مواضع دولت عراق در گفت‌وگوهای راهبردی با امریکا مربوط می‌شد. الاعرجی در دیدار با شمخانی دولت عراق را متعهد به اجرای قانون پارلمان درخصوص خروج نیروهای نظامی بیگانه عنوان کرد و افزود: اقدامات اجرایی در هماهنگی با کشورهایی که نیروهای نظامی آنها در عراق حضور دارند برای دستیابی به جدول زمان‌بندی مورد توافق در جریان است. مصوبه پارلمان عراق برای خروج نظامیان خارجی از خاک این کشور، ۱۵ دی ۱۳۹۸ درست دو روز بعد از عملیات تروریستی ارتش امریکا که منجر به شهادت سردار قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس، فرماندهان ایرانی و عراقی عملیات مبارزه با تروریسم در عراق و منطقه شد، مورد تصویب قرار گرفت. امریکا که از سال ۲۰۰۳ و در پی حمله نظامی برای اشغال عراق نظامیان خود را در خاک این کشور مستقر کرده است، تاکنون از اجرای این مصوبه سر باز زده است. امریکایی‌ها مدعی هستند که حضور آنها در خاک عراق براساس پیمان امنیتی ۲۰۰۸ که میان دولت وقت امریکا و دولت نوری‌المالکی در عراق امضا شد، قانونی است، اما طرف عراقی تاکید دارد که مهلت اجرای پیمان امنیتی پیشین سال‌هاست تمام شده و دولت امریکا برای تمدید آن باید با بغداد مذاکره کند. یکی از اهداف اصلی نشست‌هایی که با عنوان گفت‌وگوهای راهبردی میان واشنگتن و بغداد از سال گذشته آغاز شده است، رسیدن به تفاهمی برای بازنگری در پیمان امنیتی ۲۰۰۸ است.
تاکید شمخانی بر ضرورت مبارزه با
عوامل ضدانقلاب در شمال عراق
در دیدار روز دوشنبه شمخانی با تبیین عوامل بی‌ثباتی در منطقه، امریکا را بزرگ‌ترین عامل ناامنی و تروریسم سازمان‌یافته قلمداد و تاکید کرد: «تسریع در اجرای قانون پارلمان عراق درخصوص خروج نظامیان امریکا از عراق، موجب تقویت و تثبیت روندهای ثبات‌ساز خواهد شد.» او با بیان اینکه ترور فرماندهان مقاومت، شهیدان قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس که نقش امریکا در تقویت تروریسم تکفیری را کاملا آشکار و اثبات کرد، تصریح کرد: «پیگیری محاکمه و مجازات آمرین و عاملین این جنایت تروریستی از اولویت‌های همکاری‌های امنیتی دو کشور است و در این زمینه از دولت عراق با توجه به میزبانی شهید قاسم سلیمانی انتظار بیشتری داریم.» شمخانی با اشاره به تحرکات ضدامنیتی عوامل ضدانقلاب و تروریست در منطقه اقلیم و شمال عراق بر لزوم همکاری‌های بیشتر تهران- بغداد برای پایان دادن به شرارت این گروه‌ها تاکید کرد. دبیر شورای عالی امنیت ملی کشورمان، ایجاد ساختارهای جدید امنیتی میان کشورهای منطقه با هدف مبارزه با تهدیدات مشترک امنیتی را راهکار مناسبی برای ایجاد ثبات و امنیت در منطقه ذکر کرد و آمادگی کشورمان برای شکل‌گیری این‌گونه ساختارها را اعلام کرد.قاسم محمد جلال الاعرجی، مشاور امنیت ملی عراق نیز طی سخنانی با تمجید از نقش راهبردی و ممتاز ایران در ایجاد ثبات و امنیت در منطقه و مبارزه با تروریسم بر ضرورت تداوم و گسترش همکاری‌های همه‌جانبه میان ایران و عراق تاکید کرد. او با تشریح اقداماتی که با دستور نخست‌وزیر عراق درخصوص برخورد با گروه‌های تروریستی در شمال عراق انجام شده، اظهار داشت: «هماهنگی‌های ضروری با مسوولان اقلیم کردستان برای اجرایی‌سازی تصمیمات اتخاذ شده برای برخورد با گروه‌های تروریستی در شمال عراق که برخی از آنها از سوی امریکا حمایت می‌شوند آغاز شده است.» مشاور امنیت ملی عراق با تایید ارتباط گروه تروریستی داعش با امریکا خاطرنشان کرد: «تقسیم‌بندی گروه‌های تروریستی به خوب و بد و اعمال استاندارد دوگانه در مبارزه با تروریسم به‌طور قطع نتیجه‌ای به غیر از تقویت نقش جنایتکارانه جریان‌های تروریستی نخواهد داشت.» الاعرجی دولت عراق را متعهد به اجرای قانون پارلمان درخصوص خروج نیروهای نظامی بیگانه عنوان کرد و افزود: «اقدامات اجرایی در هماهنگی با کشورهایی که نیروهای نظامی آنها در عراق حضور دارند برای دستیابی به جدول زمان‌بندی مورد توافق در جریان است.»
پیشرفت در زمینه امکان جابه‌جایی
دارایی‌های ایران درون عراق
دبیرکل اتاق بازرگانی ایران و عراق می‌گوید با وجود شرط دشواری که دولت عراق بر سر راه شرکت‌ها گذاشته اما پول‌های ایران در عراق امکان جابه‌جایی پیدا کرده‌اند. سیدحمید حسینی اظهار کرد: در سال‌های گذشته یکی از بهانه‌هایی که دولت عراق در تسویه نکردن پول‌ حاصل از صادرات ایران داشت، تحریم‌های امریکا بود اما در هفته‌های گذشته، گشایش‌هایی در این زمینه رخ داده و حتی صحبت از دادن یک مهلت ۱۲۰ روزه به عراق مطرح شده است. او با بیان اینکه مذاکرات برای آزادسازی پول‌های ایران در عراق در جریان سفر وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی به بغداد نیز دنبال می‌شود، بیان کرد: وزیر اقتصاد عراق در جریان سفر آقای شریعتمداری به این کشور نیز صحبت از ممکن شدن آزادسازی پول‌های ایران را مطرح کرده و از آمادگی دولت این کشور برای همکاری در این زمینه خبر داده است. هر چند بغداد شرط‌های دشواری را در این مسیر گذاشته اما به نظر می‌رسد بهانه تحریم‌ها دیگر وجود ندارد.