عباسعلی قصاعی وضعیت صنعت را تحلیل کرد

قوانین چند لایه؛ بازدارنده صنعت

ساعت 24 - عباسعلی قصاعی با کارنامه روشن در بخش صنعت خصوصی و سابقه نیم‌قرن تولید صنعتی و با کم‌ترین حاشیه غیر‌‌صنعتی می‌تواند یک داور خوب برای توصیف وضعیت امروز صنعت ایران باشد. این صنعتگر ارشد دیروز در چهاردهمین کنگره دوسالانه سرامیک ایران که در ضمن چهارمین کنگره بین‌المللی هم به‌حساب می‌آید، دو مشکل پایدار و مزمن‌شده و نیز یک گرفتاری تازه متولدشده در صنعت را برای حاضران توضیح داد.

عضو هیات‌مدیره انجمن سرامیک ایران و مالک چینی زرین یاد‌آور شد: قانونگذاری خارج از اعتدال و نیز بیشتر از نیاز صنعت و اقتصاد از سوی نهادهای قانونگذاری به سردرگمی صنعتگران منجر شده است و این قانون‌های وضع‌شده نه‌تنها روزگار فعالیت‌های صنعتی را بهبود نمی‌بخشد، بلکه بیمار‌تر می‌کند. او خواستار این شد که مدیران اقتصادی به مقوله قانون‌های مازاد توجه کرده و راهی برای اثربخشی منفی قانون‌ها پیدا کنند.

قصاعی درباره مشکل تازه صنعت به مساله انرژی اشاره کرد و گفت: حالا وضعیت اینطور است که کارخانه‌ها در زمستان گاز برای تولید و در تابستان برق ندارند و این گره تازه پدیدار شده است. وی افزود: کل صنعت ظروف چینی ایران 50‌هزار تن ظرفیت دارد که در اوج، دارای 25‌واحد و در حال حاضر با 8‌واحد و تولید 40‌هزار تن به کار خود ادامه می‌دهد. دلیل این کاهش در تعداد واحد‌ها این است که هرزمان ایران از منظر امکانات ارزی تامین بوده است و تحریم‌ها اجازه داده‌اند روزنه صادرات علی‌الخصوص صنعت نفت اندکی روی ما باز باشد و واردات نیز داشته باشیم، متاسفانه صنایع داخلی دچار وقفه شده و واحد‌های چینی به علت عدم توان رقابت کیفی و اقتصادی تعطیل می‌شدند.

امروزه ایران با تولید 40 تا 50‌هزار تن در جایگاه دوم جهان پس از چین با رقم تولید میلیونی قرار دارد؛ درحالی که کشور‌های اروپایی و سایر کشور‌های پیشرفته مجموعا تولیدی در حدود 100‌هزار تن دارند. قصاعی ادامه داد: این درحالی است که کشور‌های اروپایی حدود سه‌قرن پیش و با انتقال فنون صنعت چینی توسط مارکوپولو به این کشور‌ها توانسته بودند تجربه‌ای 300‌ساله کسب کنند و در این مدت با پیشرفت تکنولوژی‌شان در تولید طلای سفید از کشور مادر یعنی چین نیز پیشی بگیرند. گفتنی است که ‌در صدر این کشور‌ها آلمان و پس از آن انگلستان و فرانسه قرار داشتند.

این فعال اقتصادی خاطر‌نشان کرد: در صنایع دیگری مانند سیمان و شیشه نیز همین روند ادامه دارد به‌گونه‌ای که قبل از انقلاب ایران 12‌واحد تولیدی با مجموع تولید 8‌میلیون تن سیمان داشته است که امروزه به 74‌واحد با مجموع تولید 90‌میلیون تن تبدیل شده است. این امر باعث شده است ایران در بین 20‌کشور برتر جهان در تولید سیمان حضور داشته باشد. صنعت شیشه ما نیز وضعیت مطلوبی دارد و این رشد را ما در بسیاری از صنایع داشته‌ایم. وی ادامه داد: چین پس از ریل‌گذاری صنعت خود که هم‌قدمت انقلاب اسلامی است و از سال 1979 آغاز شده، نظام اقتصادی این کشور از یک سکون مطلق به اقتصادی بر پایه رقابت تبدیل شد؛ امروزه چین با اختلاف اندکی دومین اقتصاد بزرگ جهان است چه بسا اخیرا به رتبه اول نیز رسیده باشد. این که چین در یک بازه 45‌ساله به جایگاه کنونی خود رسیده، نشانگر این مساله است که اگر قوانین و مدیریت اقتصادی صنعتی‌مان به‌درستی عمل می‌کرد چه بسا مانند صنعت سرامیک که شاهد رشدی معادل 10 تا 20برابر بودیم، در باقی صنایع نیز همین اتفاق را مشاهده می‌کردیم. قصاعی خاطر‌نشان کرد: باوجود تحریم‌ها و تمام مشکلاتی که امروزه در زمینه صنعت وجود دارد، از نظر اینجانب به عنوان شخصی که حدود 50‌سال در زمینه تولیدات صنعتی فعال است، هیچ چیز بیش از قوانین و مقررات چندلایه‌ای که سرعت تولید را بیش از هر چیز دیگر کند می‌کند، به صنعت کشور آسیب نزده است.

اگر این عامل نبود بدون شک صنعت ما از کشورهایی همچون کره جنوبی و امثالهم جلوتر بود. او در خاتمه سخنانش افزود: کشور ما در صنعت سرامیک، سفال و آبگینه سابقه‌ای 10‌هزار ساله دارد و دارا بودن تکنولوژی روز جهان و زیبایی به‌خصوصی که تنها در بناهای ایرانی مشهود است، این امکان را داشت که بسیار فراتر از چیزی که امروزه شاهدش هستیم باشد اما متاسفانه به علت نبود امکانات این امر محقق نشد. ما از نظر نفت و گاز طبق گفته دکتر نقره‌کارشیرازی‌ معاون وزیر نفت، در جهان اول هستیم؛ با این حال تابستان‌ها از منظر برق و زمستان‌ها از منظر گاز تحت مضیقه هستیم! با وجود تمام این مشکلات ما تاکنون شاهد رشد چشمگیر و سابقه درخشان کشورمان در این صنعت بوده‌ایم. حلقه مفقوده تولید در بخش دوم نشست، دکترمجید قاسمی، رییس شورای انجمن‌های علمی ایران نیز گفت: بزرگ‌ترین حلقه مفقوده تولید، ارتباط دانش و صنعت است. برقراری این ارتباط علی‌الخصوص برای کشوری مانند ایران با سابقه طولانی در علم و دانش و دارا بودن نخستین دانشگاه جهان، جندی‌شاپور، مشخصا توفیقات گسترده‌ای به دنبال خواهد داشت. وی ادامه داد: در این صنعت شاهد ارزش‌افزوده بیشتر داخلی هستیم. برای درک بهتر این موضوع باید یک آشنایی اولیه با برخی مفاهیم داشته باشیم که نخستین آن‌ها جدول داده‌و‌ستانده است. یوگن اسلاتسکی، اقتصاددان اهل شوروی نخستین فردی بود که توانست اثر جایگزینی کشش درآمدی بر قیمت تقاضا را محاسبه کند. استالین او را به علت عقاید اقتصادی و دیدگاهش درباره چگونگی اداره اقتصاد اعدام کرد و همین امر موجب احترام او میان دانش‌آموختگان علوم اقتصادی شده است. او افزود: واسیلی لئونتیف، شاگرد او پس از این اتفاق به آمریکا رفت و در بحران اقتصادی 1930 و پس از سقوط وال‌استریت جدول داده‌و‌ستانده آمریکا را محاسبه کرد. نکته طعنه‌آمیز ماجرا در این است که یک اقتصاددان روسی فردی بود که اقتصاد آمریکا را نجات داد درحالی که اقتصاد روسیه بیش از هرچیز نیازمند این موضوع بود. قاسمی افزود: مقدمه‌چینی بالا برای مطرح کردن این امر بود که برحسب جدول داده‌وستانده، این صنعت مزیت اول را دارد و به‌طور کل در سطح کلان صنایع کانی غیرفلزی در صدر جدول داده‌وستانده ماست. اولین جدول داده‌وستانده کشور در سال‌1353 توسط بانک مرکزی محاسبه شد و در آن هم صنایع کانی غیرفلزی پس از الکل صنعتی در صدر تمام صنایع دیگر وجود داشت. علت رشد چندده‌برابری این صنعت هم که با فاصله زیادی نسبت به سایر صنایع برتر است، ماهیت قابل حمایت و پیگیری این صنعت است و نشان از این مساله دارد که این صنعت با وجود تمام قوانین و مقررات دست‌و‌پا‌گیر می‌تواند بسیار موفق ظاهر شود.

وی خاطر‌نشان کرد: قوانین دست‌وپاگیر عمدتا از قانون اساسی نشات می‌گیرد و از اصل 44 شروع شد. محدودیت جدی‌ای که این اصل به‌وجود آورد موجب شد تمام صنایع مهم ما دولتی شوند. این اصل با وجود تمام مشکلاتش یک ذیل هوشمندانه داشت که متاسفانه مورد کم‌توجهی واقع شد و آن هم این بود که این اصل تنها به شرط عدم ایجاد محدودیت برای اقتصاد کشور اجرا می‌شود. در زمانی که بحث خصوصی شدن تبدیل به یک تابو در اقتصاد ملی ما شد کمتر کسی شهامت این کار را داشت که به این ذیل بپردازد. سرانجام در دهه هفتاد مقام معظم رهبری این ماموریت را به مجمع تشخیص مصلحت نظام دادند مبنی بر اینکه چگونه از این محدودیت‌ها خارج شویم؟ قاسمی در خاتمه سخنانش گفت: در نهایت پس از چندین سال مطالعه و رفت‌وآمد به کمیسیون تخصصی سیاست‌های کلی اصل 44 استخراج شد اما ایشان بند ج را به علت مشکلاتی که داشت ابلاغ نفرمودند. یکی از سوالاتی که ایشان مطرح کردند درباره بهره‌وری صنایع و فعالیت‌های خدماتی و تولیدی بود که هم بخش خصوصی و هم دولت در آن‌ها ورود کرده بودند. تهیه این گزارش در حدود 13ماه زمان برد و نتیجه آن کتابی نسبتا قطور بود. نتیجه جالب توجه نیز این بود که بخش خصوصی در تمام حوزه‌هایی که ورود کرده، باوجود دست بالای مقرراتی و حمایتی دولت، جلو افتاده و صدرنشین شده است.