تحلیل رییس مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی از برنامه هفتم

به اندازه توانمان حرف بزنیم

ساعت 24 - چند روز پیش بود که روزنامه جهان صنعت یک پرسش بنیادین مطرح کرد: ایا برنامه هفتم نیاز اصلی ایران امروز است . این پرسش به این دلیل مطرح شد که در مجلس و در مجمع تشخیص مصلحت نظام کسانی راه ورود به این موضوع را بازکرده و در حال فعالیت هستند.

dir="RTL">حالا از اتاق بازرگانی خبر می رسد که در نشست کمیسیون تخصصی اقتصاد کلان اتاق ایران «آسیب‌شناسی برنامه توسعه در کشور در آستانه ورود به فرآیند تدوین برنامه هفتم توسعه» در کانون توجه قرار گرفته و در باره آن صحبت شده است. انگونه که از خبر تهیه شده از سوی پایگاه خبری اتاق بازرگانی بر می اید نشست محمد قاسمی، رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران گزارشی درباره ضرورت آسیب‌شناسی برنامه‌های توسعه ارائه داد. او با طرح این سؤال که چرا با وجود سابقه طولانی در امور برنامه‌ریزی و صرف منابع ملی فراوان در تدوین برنامه‌های توسعه، همواره با معضل اجرا نشدن برنامه‌ها و اثربخش نبودن آن‌ها مواجه بوده‌ایم؟اما حرف اصلی قاسمی این بود که در برنامه های توسعه بیش از توانایی های کشور حرف می زنیم و توصیه او این بود که باید در حد ظرفیت حرف بزنیم ولی بیشتر رفتارها به آرمان‌گرایی شباهت دارد و چون مجریان و برنامه‌ریزی آن درک درستی از وضعیت ندارند و نتیجه این تلاش‌ها عدم‌رضایت است. به گفته او از دیدگاه شرایط محیطی تعریف روشنی از مفهوم و ابعاد توسعه و اینکه آیا توسعه با برنامه‌ریزی امکان‌پذیر است یا خیر، وجود ندارد. برای همین ما بیشتر تحولات را در فرآیند می‌بینیم.

قاسمی ادامه می‌دهد: همواره وقتی بحث روی برنامه است با تأخیر زمانی مواجه هستیم؛ مثلاً داده‌هایی که در برنامه ششم مورد استفاده قرار گرفت مال سه سال قبل بوده و عملاً داده‌های به‌روز، دقیق و روشن و قابل اتکایی وجود ندارد.

رئیس مرکز پژوهش‌های اتاق ایران به ساختار سیاسی و اقتصادی کشور هم اشاره می‌کند: در دیدگاه مدیران و مسئولان ارشد و برنامه‌ریزان راجع به اینکه این برنامه‌ها به چه مسائلی از خارج برنامه متأثر می‌شوند و اینکه آیا این مسائل در برنامه گنجانده شود یا خیر؛ اختلاف‌نظر وجود دارد. مثلاً هیچ‌گاه اجازه داده نمی‌شود مسائلی مثل تحریم وارد برنامه توسعه شود.او به موضوع دیگر اشاره می‌کند: در کنار برنامه‌ها، هر دولتی در زمان انتخابات ریاست‌جمهوری با شعارها و طرح‌هایی که مطرح می‌کند، بر سر کار می‌آید و می‌خواهد آن‌ها را به نحوی عملیاتی کند. برنامه و شعار انتخاباتی برنامه دولت و کشور می‌شود.

قاسمی گفت: درباره نقش دولت، مجلس، وزارتخانه‌ها و سایر دستگاه‌ها و نهادها نظام دقیقی وجود ندارد و یکی از مشکلات این است که در ابتدای تهیه برنامه گویی همه چیز از اول اختراع می‌شود؛ چون قرار نیست آسیب‌شناسی انجام شود که ما کجا اشکال داشتیم و آن ایرادها رفع شود. یا اینکه در فرآیند برنامه‌نویسی اینکه تا چه حد ذی‌نفعان مداخله کنند و مداخله مراجعی که ذی‌صلاح نیستند چه اثری بر فرآیند برنامه‌ریزی دارد را باید در نظام برنامه‌ریزی دید. اینکه نگاه بودجه‌ای تا چه حد در برنامه وجود دارد یک ابهام است.

قاسمی می‌گوید: قبل از انقلاب برنامه و بودجه دو مقوله جدا از هم و مستقل بود و اهداف برنامه تعیین و بودجه مستقل به آن اختصاص داده می‌شد. اما آنچه در شرایط امروز در ذهن سیاست‌گذار کشور است هم بودجه و هم برنامه را از کار انداخته است.او تصریح می‌کند: ما کشور متمرکزی هستیم و همین تمرکزگرایی از مرکز تا دهستان ادامه دارد و در برنامه مناطق و استان‌ها ماهیت خود را مشخص می‌کند.

بعد از آن علی شمس اردکانی رئیس کمیسیون اقتصاد کلان اتاق ایران نیز گفته است بروکراسی ضد توسعه است و باید قبل از هر کار در برنامه توسعه هفتم محورهای کار را مشخص کنیم، تا در کمیسیون‌های تخصصی با بررسی آن به‌عنوان پیشنهاد ابتکاری اتاق ایران ارائه شود.در ادامه، بایزید مردوخی، اقتصاددان درباره توسعه و نظام تدبیر در ایران گفت. او در گفتن آسیب‌های برنامه‌ریزی در ایران به «قانون گرشام» اشاره کرد که یکی از امراض برنامه‌ریزی در کشور است.به گفته او نظام حکمرانی در ایران از مرحله کارشناسی تا تهیه تدوین، تصویب و ابلاغ برنامه دچار مشکلات جدی است.به گفته مردوخی در نظام برنامه‌ریزی در ایران مردم غایب بزرگ هستند. مردم در مرکز، استان‌ها و مناطق غایب است و برای همین اگر می‌خواهیم موفق باشیم باید کاری متفاوت انجام دهیم.