در گفتوگو با بهزادی، عبدیپور، مهاجر، برزگر، سالور، ایرجزاد، ملایی و گلمکانی
چشماندازی در مه/چه دورنمایی از اکران فیلمتان دارید؟
ساعت 24-چند روزی میشود که ستاد مقابله با کرونا با فروکش کردن پاندمی، اجازه بازگشایی سینماها را مشروط بر رعایت سفت و سخت کلیه پروتکلهای بهداشتی صادر کرده، نمایش فیلمها دوباره از سرگرفته شده و دیگر تماشای فیلم روی پرده عریض سالنها دور از ذهن نیست؛ بهرغم بیتمایلی برخی سینماداران در گشودن گیشه به روی مخاطب (با دلایلی همچون باز و بسته شدنهای مدام سالنها، نبود مخاطب و عدم اطلاعرسانی لازم) اما اکران سینماها با همان ترکیب فیلمهای نوروزی (البته با درخواست تمدید دوباره بستههای حمایتی از سازمان سینمایی) دوباره آغاز شده و سالندارها کرکرهها را بالا کشیدند.
قرار بود شبکه آنلاین بخشی از بار مسوولیت اکران را به عهده بگیرد و فیلمها را روی خطوط اینترنتی اکران کند، وقتی به خروجی پلتفرمها نگاه میکنیم اثری از اکران جدید نیست ضمن اینکه طبق شواهد موجود اصلا آیکون مستقیم «اکران آنلاین» در بعضی پلتفرمهای پرمخاطب حذف شده. حالا از کنار هم قرار دادن این چند نکته چه نتیجهای حاصل میشود؟
از آنجایی که به نظر میرسد هیچ دورنما و ایده مشخصی از جانب مسوولان سینما برای صف طویل اکران قابل تصور نیست و پلتفرمها هم هیچ برنامهریزی درستی در مقوله نمایش فیلم ندارند؛ به سراغ تعدادی از کارگردانان رفتیم و نظر آنها را درباره اکران فیلمشان جویا شدیم. اینکه چه پیشبینی برای زمان اکران فیلمشان دارند؟ نظرات آنها را در ادامه میخوانید.
ای کاش مسوولان دغدغه سینما داشتند
سامان سالور فیلم «سه کام حبس» را در انتظار اکران دارد. او میگوید: « وقتی بیماری کرونا در جهان شناخته شد و از کشورهای دیگر شیوع پیدا کرد هیچ کس تصور نمیکرد اینقدر جدی تمام دنیا را به خود مشغول کند و همهچیز را تحت تاثیر خود قرار دهد. حالا بیشتر از یکسال است که این ویروس منحوس تمام بخشهای زندگی ما را درنوردیده و قطعا برای گذر از این بحران صعب و سخت نیازمند استفاده از واکسن هستیم وگرنه تا رسیدن به آن زمان مطلوب همچنان با آن درگیر خواهیم بود.»
به گفته سالور فیلم «سه کام حبس» جزو چند فیلم خوب جشنواره فیلم فجر سی و هشتم بود که اتفاقا خوب هم دیده و در چند بخش کاندیدا شد: «هرچند اتفاقهای بهتری میتوانست برای این فیلم بیفتد. این فیلم به همه لحاظ از نور و رنگ گرفته تا قاببندی و زاویههای دوربین مناسب نمایش روی پرده سینماهاست و طبیعتا من و سایر عوامل سه کام حبس از سال گذشته منتظریم تا در سینماها اکرانش کنیم. همانطور که پیشتر هم گفتم شبکه آنلاین به لحاظ رعایت حقوق کپیرایت با مشکلات جدی مواجه است. وقتی فیلم روی خروجی این پلتفرمها قرار میگیرد علاوه بر قاچاق داخلی، انواع و اقسام شبکههای مفتخور فارسیزبان اقدام به پخش آن میکنند و این دزدی و کلاهبرداری آشکار را در صورتی انجام میدهند که نام خود را شبکههای فرهنگی میگذارند. شما به من بگویید چرا باید سرمایهای که با هزار سختی برای ساخت فیلم تامین شده در عرض کمتر از نیم ساعت به باد برود و در اختیار این شبکههای پلشت قرار بگیرد.من و سایر عوامل فیلم سه کام حبس فعلا قصدی برای نمایش آنلاین فیلممان نداریم. تاکید میکنم باید این فیلم در سینماها اکران شود ولی نمیدانم این مسیر کی هموار میشود و چه زمانی قرار است سینماها به روزهای گذشته خود برگردند.» این کارگردان در بخش دیگری از صحبت خود اشاره میکند که شاید باورتان نشود ولی خیلی به روزهای خوش گذشتهای (با هر مشکل که بود) که فیلم ها را در سینماها نمایش میدادیم، فکر میکنم. با اینکه فیلمها فروشهای متفاوتی را تجربه میکردند اما حداقل سینما در سبد فرهنگی مردم بود سفرهای پهن بود و کم و بیش همه از آن ارتزاق میکردند. ولی متاسفانه و در این روزها و با تعطیل شدن سینماها بسیاری از صنوف مستقیم یا غیرمستقیم سینما دچار مشکلات جدی و بزرگی شدهاند و اوضاع به هیچوجه خوب نیست. حالا در این شرایط ای کاش مسوولان سینما کمی دغدغه سینما و صف طویل فیلمها را داشته باشند و حداقل برای اکران آنلاین کاری کنند تا شبکههای پلشت و پست ماهوارهای ناجوانمردانه محصولات ما را به تاراج نبرند. قطعا اگر مشکل کپیرایت حل شود سینماگران به نمایش آنلاین در این وضعیت راضی میشوند.
برخورد یکسویهای که پلتفرمها با صاحبان فیلمها دارند
مجید برزگر با پنج فیلم ابر بارانش گرفته (کارگردان) مامان، دشمنان، علت مرگ نامعلوم و بچه گرگهای دره سیب (تهیهکننده) در انتظار اکران است. او به روزنامه اعتماد میگوید: « متاسفانه شرایط به شکلی پیش رفت و پاندمی کرونا طوری در همه زندگی ما گسترده شد که همه چیز را بههم ریخت. ببینید در بازههایی معتقدم سینماها ناامن نبودند به دلیل رعایت فاصله قانونی و ضدعفونی کردنهای مدام سالنها.شما مقایسه کنید نسبت به کافهها و رستورانها و مجتمعهای تجاری. همه بیماسک و نزدیک بدون فاصله ممکن. سالنها واقعا امنیت بیشتری برای مخاطبان داشتند ولی به هر جهت از یکسال گذشته با تعطیلیهای پی در پی مواجه شدند و مردم هم تا رفع خطر جدی و استفاده از واکسیناسیون به سالن سینما نرفتند. الان هم شرایط اقتصادی و روانی به گونهای است که مردم اصلا دل و دماغ و دلخوشی سینما رفتن را ندارند و سینما از اولویتهای آنها خارج شده است.البته سینما در همه جای دنیا با تعطیلی مواجه بود و هیچ کسی پیشبینی از زمان اکران فیلمش ندارد چه برسد به کشور ما.» برزگر ادامه میدهد: «اما تمام این صحبتها یکسوی ماجراست، سوی دیگر آن اینکه اساسا جنس فیلمهایی که ما و فیلمسازان همرده من میسازیم در شرایط غیرکرونایی هم با مهربانی مواجه نبود. اغلب فیلمهای سینما را ساختههای ستاره محور با سرمایههای کلان تشکیل میدادند و سینماداران مناسبات اکران را به نفع خودشان طراحی میکردند.برای فیلمهای ما بهترین حالت حضورهای جهانی و فستیوالهای بینالمللی است و در ادامه مسیر همین روش را پیش میگیرم، ترجیحم این است همه فیلمهایم (ابر بارانش گرفته، مامان، دشمنان، علت مرگ نامعلوم و بچه گرگهای دره سیب) در جشنوارههای خارج از ایران فرصتی را برای عرضهشان فراهم کنم تا هم فروش و هم نمایشهای بینالمللی داشته باشد ولی به هرجهت با توجه به صف طویلی که از دو سال گذشته در اکران وجود دارد، این نگرانی با من وجود دارد که اکران داخلی چه زمانی به ما میرسد. وضعیت بغرنج به حدی است که نگاه به تولید فیلم در سینمای ایران بسیار محدود شده و به نظر میرسد در سال پیشرو فیلم کمی تولید شود، چون سرمایهگذاران آیندهای برای بازگشت سرمایه فیلمشان متصور نیستند.» او با اشاره به اینکه از سوی دیگر فیلمسازان برای نمایش فیلمشان با پلتفرمهای نمایشی مواجه هستند، توضیح میدهد: «به نظر میرسد این سامانهها برای فیلمهای قصهگو مناسبتر است تا فیلمی که از اتمسفر و فضاسازی به خصوصی برخوردار است و اساسا مخاطب از روی تبلت و موبایل یا نمایشگر خانگی جذب آنها نمیشود. نکته مهمتر سرقتی است که در مدت زمان بسیار کوتاه از این پلتفرمها میشود و تمام هست و نیست سرمایهگذار آن فیلمها به باد میرود و نکته بسیار مهمتر برخورد یکسویه این پلتفرمها با صاحبان فیلمهاست که بدون هیچ کنترل و صیانتی روی خروجی، خود فیلمها را با مبالغ کم -تازه اگر مایل باشند- خریداری میکنند. به همین جهت گزینه آنلاین از نظر من و برای فیلمهای ما مناسب نیست. البته که سرمایه و کار یک گروه همدل که منتظر هستند تا ماحصل تلاششان دیده شود، معطل میماند. گمان میکنم همچنان اکران آنلاین تصمیم دستکم از سر رضایتی نیست. فعلا صبوری میکنم مگر اینکه شرایط اقتصادی فشار بیاورد و ناچار به چشمپوشی شویم که ظاهرا خیلی هم از این شرایط دور نیستیم.»
انگار بازگشایی یا تعطیلی سینما برای مسوولان اهمیت ندارد
ابراهیم ایرجزاد از سال 98 منتظر اکران فیلم «عنکبوت» است. او میگوید: « واقعیتش را بخواهید علاقه اصلی من این است که فیلم «عنکبوت» روی پرده سینماها نمایش داده شود و تا الان هم صبر کردیم و این امیدواری را داشتیم و همچنان هم امیدواریم که فیلم در سالن سینماها اکران شود ولی به هر جهت باید صبوری کرد تا شیوع این بیماری منحوس کمرنگ شود و سالنهای سینما بازگشایی شود. طبق آخرین اخبار فرانسویها از اواخر اردیبهشت سالنهای سینما را باز میکنند و براساس اطلاعاتی که منتشر میشود شرایط زندگی در بسیاری از کشورها ظرف ماههای آینده روال طبیعی را پیش میگیرد، اما تفاوت کشورهای دیگر با ایران در این است که آنها از واکسن استفاده کردند و ما همچنان در انتظار استفاده از واکسن هستیم. همین خود باعث روحیه ناامیدی شده چون مشخص نیست شرایط کشورمان چه زمانی عادی میشود.از طرفی ما فیلمسازان با اکران آنلاین مواجه هستیم که به دلیل انتشار لینکهای قاچاق، اطمینان و امنیتی در این بخش وجود ندارد که با خیال راحت فیلممان را اکران کنیم. واقعا نمیدانم ولی فقط آرزو میکنم شرایط کشور عادی شود هرچند به نظر میرسد آرزوی محالی است.» ایرجزاد در خلال صحبتش به نکته جالبی اشاره میکند و آن اینکه انگار علاقهای هم برای بازگشایی سینما از طرف مسوولان وجود ندارد: «شما نگاه کنید ظرف یکسال گذشته وقتی کافهها، رستورانها و مجتمعهای تجاری باز بود سینما تنها مکانی بود که تعطیل بود واقعا دلیلش را نفهمیدم مکانی که امکان سرایت بیماری در آن بسیار کم است نزدیک به یکسال تعطیل میشود اما مکانهای پرجمعیت و پرتردد باز هستند. با کمی دقت بیشتر متوجه میشویم که نگاه به سینما جوری است که انگار بازگشایی یا تعطیلی آن اصلا اهمیت ندارد و هیچ حمایتی هم از فیلمها و سینماداران صورت نمیگیرد، همین موضوع خود باعث تلخی و تاریکی میشود. به هرجهت آرزو دارم «عنکبوت» در سینماها اکران شود، چراکه این فیلمی است که پتانسیل جذب مخاطب را در سینما دارد. سعی میکنیم صبور باشیم امیدوارم صبر نتیجه بدهد هر چند تلخ است.»
اکران آنلاین در ایران پروژهای شکستخورده است
بهنام بهزادی صبر میکند تا فیلم «من میترسم» را در سالنها نمایش دهد. او توضیح میدهد: « من فکر میکنم تا پایان امسال که تزریق واکسیناسیون فراگیر شود طبیعتا سینماها هم به فعالیت گذشته برمیگردند اما اینکه چه تعداد بیننده رغبت کنند و در میان کارهای نکردهشان، رفتن به سینما هم جزو اولویتهایشان قرار بگیرد و جایش در امور روزمره آنها خالی باشد را نمیتوانم پیشبینی کنم، اما امیدوارم با فراگیر شدن واکسیناسیون اتفاقات خوب در انتظار سینما باشد، برای اینکه خودم به شخصه دلم برای سالنهای تاریک سینما و تماشای فیلم بر پرده سینما تنگ شده و از همینرو ترجیح میدهم فیلم «من میترسم» را در سینماها اکران و صبوری کنم. برای اینکه معتقدم بخشی از سینما آداب سینما رفتن و فیلم دیدن با دیگران است و به هیچوجه فضای نمایش دیجیتال جای آن را نمیگیرد. متاسفانه باید اذعان داشت که با توجه به تجربه یکسال گذشته، نمایش آنلاین فیلم در ایران به پروژهای شکستخورده تبدیل شد. در پخش آنلاین ریسک اینکه فیلم به صورت غیرمجاز توزیع شود تماما بر دوش صاحبان فیلم است و با توجه به نبود قانون کپیرایت، فیلمها خیلی زود موقعیت خود را برای نمایش فراگیر آنلاین از دست میدهند به همین جهت تلاش میکنم فعلا صبر پیشه کنم تا فیلم در سینما نمایش داده شود.»
دوست دارم فیلمم هر چه سریعتر اکران شود
کاظم ملایی، کارگردان فیلم گورکن میگوید: «متاسفانه این روزها فیلمهای بیشماری هستند که در صف اکران منتظر نشسته و چشمانتظار تغییر شرایط هستند. چشم امید همه این فیلمها، واکسیناسیون سراسری است تا سینماها برای همیشه بازگشایی شوند و دوباره چالش پیکهای جدید آن را به تعطیلی نکشاند. وضعیت «گورکن» هم مشابه تمام این فیلمهاست، با این تفاوت که تولید بخش خصوصی است و کار سختتری در زمان اکران دارد. برای همه ما پرواضح است که بسیاری از آثار دولتی در زمان تولید خرج خود را درمیآورند ولی تولیدات بخش مستقل همیشه دغدغه و نگرانی بازگشت سرمایه همراهشان بوده است. جدا از این موضوع، شرایط سخت و تلخ این روزها را هم ضمیمه ماجرا کنید. چارهای نیست جز اینکه خودمان را مثبت نگه داریم و امیدوار باشیم که روزهای خوبی چشم انتظارمان است.»
این کارگردان درباره شبکه آنلاین توضیح میدهد: «خودم جزو کسانی بودم که با اکران آنلاین مخالف بودم، به خاطر اینکه واقعا مسائل بیشماری داشت، ولی خب وضعیت آنقدر بحرانی شد که جزو گزینههای جدی ما و خیلی از فیلمهای دیگر شد. پاییز سال گذشته هم در مقطعی که فیلم ما به خاطر حضور در جشنوارههای خارجی بسیار خبرساز بود به تهیهکننده فیلم پیشنهاد اکران آنلاین را دادم ولی خب ایشان هم مثل خیلی از تهیهکنندهها همچنان امیدوار بهتر شدن شرایط بودند و ترجیح میدادند صبوری کنند تا اوضاع بهتری برای اکران فیلم مهیا شود. ولی واقعیت این است که تا به امروز بهرغم بازگشایی مقطعی سینماها، نگرانی و ترس مردم به هیچ عنوان مرتفع نشده و از طرف دیگر سفره آنها کوچکتر هم شده است و از لحاظ روحی و روانی هم اصلا تمایل و نیازی برای رفتن به سینما ندارند. دولت در این شرایط باید بستههای پیشنهادی معقولی برای تهیهکنندگان داشته باشد تا آنها را برای اکران فیلمهایشان ترغیب کند، ولی متاسفانه آخرین نکته اینجاست که عمر این دولت هم به پایان رسیده است!» او میگوید: «با پایین آمدن پیک چهارم، سینماها دوباره در عید فطر بازگشایی میشوند و تهیهکننده فیلم هم فعلا مصمم است که در صورت بهبود شرایط حال حاضر، گورکن را در آن زمان در سینماها اکران کند و بعد از آن هم احتمالا فیلم روانه اکران آنلاین میشود. حالا باید ببینیم که وضعیت چگونه پیش میرود. من بهرغم اتفاقات تلخ یکسال اخیر و تعطیلی و خاموشی سینماها، ولی خوشبختانه به خاطر حضور گورکن در جشنوارههای خارجی، بازخورد بسیار زیادی از مخاطبان خارجی گرفتهام، ولی امروز دیگر مشتاق و کنجکاوم که ببینم مخاطب ایرانی در مورد آن چه فکر میکند. دوست دارم گورکن هر چه سریعتر اکران شود و حلاوت و تازگیاش برایم از بین نرود.»
نه ایده دارند و نه پشتوانه مالی
اما احسان عبدیپور سال گذشته فیلمی ساخته با نام «میجر». او به روزنامه اعتماد میگوید: « واقعیتش را بخواهید من به عنوان فیلمساز علاقهمندم تماشاگران فیلمم را در تاریکی و روی پرده سالنها ببینند. تمایل دارم مخاطب از زندگیاش جدا شود و مطابق با وجه آیینوار سینما به تماشای فیلمم بنشیند نه اینکه فیلمم را لابهلای امورات زندگیاش به صورت آنلاین ببیند. اکران فیلمم روی پرده سینماها آن هم در بهترین شرایط برای من کارگردان خیلی مهم است و تا الان هم که نزدیک ب ه یکسال از ساخته شدن فیلم «میجر» میگذرد، منتظریم تا در شرایط مطلوب این فیلم را اکران کنیم ولی واقعا مشخص نیست فردا روزی که سالنها باز شد سلیقه مخاطب و رفتار جمعی نسبت به سینماها چه تغییری میکند. تا به حال هم تن به اکران آنلاین ندادیم و به عنوان کارگردان نمیخواهم فیلم «میجر» اکران آنلاین شود ولی مقام تصمیمگیرنده من نیستم، تهیهکننده و سرمایهگذار باید نظر نهایی را بدهند.» او ادامه میدهد: « متاسفانه باید به این نکته اذعان داشت که مسوولان سینما نه ایدهای برای برونرفت از مشکلات دارند و نه پشتوانه مالی. تماشای چنین اتفاقات تلخ برای سینما بسیار غمانگیز است.»
صبوری، پیشه ما اهالی سینما شده
مستانه مهاجر که پیشترها در مقام تدوینگر در سینما فعالیت میکرد و چند سالی نیز وارد عرصه تهیهکنندگی شده است، سال گذشته توانست اولین فیلم خود را با نام جوجه تیغی کارگردانی و تهیه کند. از او پرسیدیم که چه پیشبینی از زمان نمایش فیلمش دارد و آیا ممکن است به اکران آنلاین تن دهد؟ میگوید: «قطعا فیلم را برای نمایش در سینماها نگه میدارم، چراکه «جوجه تیغی» فیلمی نیست که بتوان آن را در شبکه آنلاین نمایش داد، این فیلم مناسب پرده سینما ساخته شده و ترجیح میدهم صبوری کنم. اصلا صبوری پیشه ما اهالی سینما شده. صبر نکنیم چه کنیم؟» او در ادامه صحبتش اضافه میکند: « شبکه آنلاین را رد نمیکنم، چون برای نمایش یکسری فیلمها مناسب است ولی برای بعضی فیلمها نمیتوان تصوری غیر از پرده سینما داشت، چون قاببندی سینمایی دارند و برای پرده ساخته شدهاند. من مطمئنم سالنهای سینما به زودی مخاطب خود را دوباره به دست میآورند. وقتی واکسیناسیون سراسری صورت بگیرد زندگی به روال گذشته برمیگردد و مردم از اوقات فراغت خود بیشتر استفاده میکنند. سینما به زودی به میان مردم برمیگردد، همانطور که سینماهای جهان در حال بازگشایی هستند.»
اکران آنلاین را باید به لحاظ حقوقی و فنی امن کرد
هوشنگ گلمکانی، منتقد شهیر سینما سال گذشته اولین فیلم خود را با نام «آهو» مقابل دوربین برد. او میگوید: «دو سال پیش وقتی هنوز کرونایی وجود نداشت، آماری منتشر شده بود مبنی بر اینکه برای اولینبار فروش فیلمها از طریق مجازی بیشتر از بلیت سینماها شده و این اتفاق بسیار مهمی است. اینکه کمپانیهای نتفلیکس و آمازون و... در هفت، هشت سال گذشته مناسبات اقتصادی سینما را قبضه کردند یعنی اینکه شیوه فیلم دیدن از حالت سنتی خارج شده و حالا مردم بیشتر تمایل دارند در خانه به تماشای فیلم بنشینند. مخاطبان فیلمها پیش از کرونا هم در کشور ما بیش از سه میلیون نفر نبودند یعنی هشتاد میلیون نفر دیگر به سینما نمیروند. این جمعیت انبوه قابل توجهی است که باید فیلمها را به شیوههای مجازی به آنها عرضه کرد. اینکه در دو سال اخیر سریالسازی در ایران رواج پیدا کرده همین بازار وسیع هشتاد میلیونی است. سینما رفتن برخلاف گذشته هزینه زیادی دارد و مجموع این تغییرات در کنار هم یعنی شیوههای فیلم دیدن نسبت به گذشته بسیار متفاوت شده است.»
به گفته گلمکانی هنوز تصمیمی گرفته نشده که فیلم «آهو» آنلاین اکران شود یا در سینما: « فعلا منتظر روشنتر شدن وضعیت آینده هستیم ولی اکران آنلاین قابلیت و امکان بسیار خوبی متناسب با روزگار ماست، اما قاچاق و ناامنی موجود در این فضا باعث شده صاحبان فیلمها دچار تردید شوند. هزینه تولید فیلمها بالا رفته و وقتی فیلمها روی خروجی پلتفرمهای آنلاین قرار میگیرند به سرعت دزدیده میشوند. البته نتفلیکس و آمازون هم این مشکل را دارند اما بازار آنها بسیار گسترده است و چنین سرقتهایی پول خرد آنها حساب میشود ولی برای سینمای ما این سرقتها گران تمام میشود.» این منتقد سینما راه نجات سینمای ایران را امنیت اکران آنلاین به لحاظ قانونی (پیوستن به قانون کپیرایت) و فنی میداند.
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.