هفته گذشته ایران روزهای شلوغی را پشت سر گذاشت. صف دیپلمات‌ها و دیدارهای دیپلماتیک در تهران تشکیل شد. اما مهم‌ترین مهمانِ لاوروف، وزیرخارجه روسیه بود. پیش از آنکه وزیر خارجه ارمنی تبار روس‌ها به تهران برسد، کاظم جلالی سفیر ایران در آن کشور گفته بود که پای دو سند مهم در میان است. او توضیح داده بود که دو سند شامل «موافقت نامه فرهنگی» و «برنامه اقدام همکاری» وزارت خانه‌های کشور دو طرف، هستند که قرار است امضا شود.
تهران و مسکو نزدیک‌تر می‌شوند؟
تهران و مسکو سال هاست که روابط نزدیکی با یکدیگر دارند. این روابط به ویژه بعد از به امضا رسیدن توافق هسته‌ای صمیمانه‌تر شده است. هر دو کشور این روزها درگیر تحریم و دشمنی غربی‌ها هستند. به همین خاطر زوج مناسبی را علیه رفتار خصمانه آن‌ها تشکیل داده اند. شاید به همین دلیل بودظریف و لاوروف بعد از گفتگوهای دوجانبه در نشست خبری به طور ویژه به بازگشت ایالات متحده امریکا به برجام و از سرگیری تعهدات این کشور در این توافق از جمله رفع کامل همه تحریم‌های یک‌جانبه، پرداختند. ظریف در نشست خبری مشترک با لاوروف تاکید کرد: ضرورت دارد امریکا بدون توقف به تعهداتش برگردد و همه تحریم‌ها را رفع کند و ایران هم پس از راستی‌آزمایی، اقدامات خودش را انجام خواهد داد. لاوروف هم بر ضرورت رفع کامل تحریم‌ها علیه ایران تاکید کرد. او در دیدار با حسن روحانی، رییس جمهور کشورمان هم طرح شروط جدید در قالب برجام برای اجرای تعهدات طرف مقابل را غیرمفید دانست.
بخش دیگری که نگاه‌ها را به خود جلب کرد عکس العمل مشترک تهران و مسکو در قبال تحریم‌های تازه اروپایی‌ها علیه ایران بود. آن‌ها در بیانیه‌ای به این وضعیت اعتراض کردند. اروپایی‌ها نه تنها ایران که روس‌ها را هم مدت هاست که تحت فشار تحریم قرار داده اند تا مسکو را وادار کنند که با خط مشی آن‌ها حرکت کند.
اما عکس العمل نشان دادن به بی قانونی غربی‌ها تنها هدف این سفر نبود. تهران و مسکو به دنبال یک همکاری استراتژیک سازنده و گسترش روابط پیشین هستند. هر دو کشور به خوبی می‌دانند که نیازمند روابط تازه و متحدانی جدی‌تر هستند. چرا که در معرض تیرهای سهمگین آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها قرار دارند که هر کدام به بهانه‌ای به دنبال فشار بیشتر هستند.
همچنین پنجشنبه گذشته سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه بعد از دیدار با وزیر خارجه قزاقستان در نشست مطبوعاتی مشترک با همتای قزاقستانی‌اش خواستار تصویب کنوانسیون حقوقی دریای خزر از سوی ایران شد. هنوز مشخص نیست که این درخواست روسیه چه پاسخی در تهران گرفته است. ۳ سال پیش که این سند به امضای ۵ کشور حاشیه دریای خزر رسیده بود، اما ایران هنوز آن را تصویب نکرده است و به نظر نمی‌رسد که فعلا برنامه‌ای برای آن داشته باشد. اما بعید است که این وضعیت بتواند میانه ایران و روسیه را بهم بریزد، چرا که روس‌ها از واکنش‌ها به این طرح آگاهند و از سوی دیگر در وضعیتی قرار دارند که مایل به بهم خوردن اتحادهایشان با ایران و چین نیستند.
همکاری‌های نظامی دو کشور افزایش می‌یابند؟
حسن روحانی، رییس‌جمهور اسلامی ایران، روز سه‌شنبه در دیدار «سرگئی لاوروف» وزیر امور خارجه روسیه، با اشاره به علاقه‌مندی جمهوری اسلامی ایران برای توسعه همکاری‌های منطقه‌ای، از توسعه این همکاری‌ها با هدف کمک به برقراری صلح و ثبات در منطقه به عنوان اقدامی راهبردی در مقابله با یک‌جانبه‌گرایی امریکا و مداخله در امور منطقه از سوی این کشور استقبال کرد. او، بر لزوم توسعه همکاری‌های دفاعی و نظامی ایران و روسیه با توجه به پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران از ماه اکتبر سال گذشته تاکید کرد.
وزیر امور خارجه روسیه در دیدار با رییس‌جمهور اسلامی ایران با بیان اینکه دو کشور برای توسعه و تعمیق روابط مصمم بوده و اراده قوی دارند، گفت: برای توسعه همکاری‌های مسکو – تهران از جمله همکاری‌های فنی و دفاعی هیچ محدودیتی وجود ندارد. این صحبت‌ها مورد توجه قرار گرفت. چرا که ایران و روسیه سابقه همکاری‌هایی از این دست را با یکدیگر دارند.
اما در کنار این دسته از همکاری‌ها لاوروف نشان داد که روسیه مایل است متحد برجامی تهران باقی بماند. در وضعیتی که خطر بر سر برجام هنوز رفع نشده و سنگ‌هایی که جلوی پای مذاکرات وین انداخته می‌شود بی شمارند، حضور روسیه در کنار ایران به معنای داشتن حامی در میان یکی از کشورهای مهم ۵+۱ است که مانند بقیه اعضا حق وتو هم دارد.
مثلث همکاری ایران، چین و روسیه تشکیل می‌شود
ماه گذشته تهران و پکن سند همکاری‌های بیست و پنج ساله با یکدیگر را امضا کردند. انتظار می‌رود از این پس دو کشور روابط نزدیک تری را با یکدیگر تجربه کنند. در این میان مسکو هم نمی‌خواهد از قافله عقب بماند. برخی ناظران می‌گویند همانطور که سند همکاری چین و ایران توانست امریکایی‌ها را برای حل اختلافاتشان با تهران مسرتر از گذشته کند، در مورد روس‌ها هم شرایط مشابه خواهد بود. برای مسکو عقب افتادن از اتفاقاتی که بین تهران و پکن می‌افتد، اتفاق خوشایندی نیست. آن‌ها می‌خواهند که اگر قرار است اتفاق اقتصادی و همکاری سازنده‌ای بین این دو کشور شکل بگیرد، نقشی را ایفا کنند.
سفیر ایران در روسیه هم این وضعیت را پیش از سفر لاوروف به کشورمان این طور توضیح داد: مواضع ایران این روزها در برابر روسیه و چین شفافیت بیشتری یافته، ت روسیه، چین و ایران می‌توانند محوریت بلوک شرق را در دست بگیرند و کشورهای دیگری که مشکلات مشابه دارند هم می‌توانند به این ائتلاف بپیوندند. وی تأکید کرد: این موضوع از ابعاد منطقه‌ای و بین‌المللی بسیار مهم است.
هر سه کشور ایران، چین و روسیه تهدیدهای زیادی را علیه خود و از سوی غربی‌ها احساس می‌کنند. به نظر می‌رسد که با گسترش قدرت در شرق، این تهدیدها هم افزایش خواهد یافت و این سه کشور به دنبال ایجاد سدی مقابل چنین وضعیتی هستند. سند همکاری‌های ایران و چین هم با منظور مشابهی امضا شده است و به نظر می‌رسد که این روس‌ها هستند که حالا نیاز دارند جایی برای خود باز کرده و مثلث ایجاد کنند. در مقابل دو کشور دیگر هم به نظر مایل به ایجاد چنین اتحادی هستند تا جبهه شرق قدرت بیشتری پیدا کند.
