رفتن به محتوا
تلویزیون سام با ۲ سال ضمانت سام سرویس
کد خبر 121449

غلبه بر بیماری هولناک

img alt="غلبه بر بیماری هولناک" src="http://vista.ir/include/articles/images/a8f867a6439d0d75f2a9dc30caca2878.jpg" />

از گذشته‌های بسیار دور در تمدن‌های چین، هند و مصر باستان، جذام به عنوان بیماری هولناکی شناخته شده که همواره ترس و وحشت بسیاری را در میان مردم ایجاد می‌کرد و بسیاری آن را نه یک بیماری بلکه نفرین خدایان می‌دانستند، اما اکنون این بیماری دیگر به هولناکی گذشته نیست و کشور ما نیز در آستانه حذف آن قرار دارد.در سال‌های نه‌چندان دور، بیماری جذام مساوی با تصویر وحشتناکی از نقص عضو و طرد و جدا شدن از اجتماع بود. آسیب اجتماعی این بیماری هنوز هم ادامه دارد، به نحوی که حتی شنیدن نام جذام برای برخی چندش‌آور است. جذام در حقیقت یک بیماری عفونی مزمن است که توسط یک نوع باکتری ایجاد می‌شود. این بیماری بیشتر پوست، اعصاب محیطی، مخاط دستگاه تنفسی فوقانی و چشم‌ها را گرفتار می‌کند، ولی بتدریج اعضای دیگر نیز گرفتار می‌شوند. عامل این بیماری روی اعصاب حسی پوست اثر می‌گذارد و آنها را مختل می‌سازد و در نتیجه نقاط انتهایی بدن بیمار مانند دست‌ها و پاها بی‌حس شده و همین عامل موجب می‌شود بیمار در سوختن یا بریدن‌های مکرر احساس درد نکند و این مساله منجر به ایجاد ضایعات دائمی می‌شود. در ادامه روند بیماری، عفونت به زخم‌ها افزوده و گاهی حتی نیاز به قطع عضو احساس می‌شود. این در حالی است که چشم‌ها و مخاط بینی، بیش از دیگر نقاط در معرض خطر هستند.
عامل بیماری جذام در سال ۱۸۷۳ توسط هانس کشف شد. در سال ۱۹۴۰ با کشف داروی داپسون یک موفقیت در کنترل بیماری به دست آمد که در آن بیماران به طور سرپایی تحت درمان قرار گرفتند و در آسایشگاه‌ها جمع شدند، ولی بتدریج مقاومت در مقابل این دارو ایجاد، کنترل بیماری کند و دوره درمان طولانی شد و از سال ۱۹۸۱ با پیدایش رژیم‌های چنددارویی کنترل جذام که تا آن زمان غیرممکن می‌نمود به واقعیت پیوست. این درمان در میان بیماران قابل تحمل و بسیار موثر بود.
● جذام در ایران
جذام یک بیماری بومی در ایران است، اما خوشبختانه ایران سال‌هاست در مرحله حذف جذام قرار گرفته، به نحوی که میزان موارد گزارش شده در کشور کمتر از یک نفر به ازای هر یکصد هزار نفر جمعیت است.
این بیماری عمدتا در استان‌های مرزی شمال، غرب و شرق کشور مشاهده می‌شود.
با نظام مراقبتی بهداشتی کشور خوشبختانه میزان بروز جذام کاهش یافته است. در سال ۷۰ میزان موارد کشف شده جذام ۱۹۱ مورد بود، اما با گسترش بیشتر نظام مراقبتی میزان موارد کشف و شناسایی شده نه‌تنها افزایش نیافت، بلکه با روند رو به کاهش به ۹۳ مورد در سال ۸۳، حدود ۸۹ مورد ‌در سال ۸۴، ۷۱ مورد در سال ۸۵، ۳۷مورد در سال ۸۶ و ۱۹ مورد از ابتدای سال جاری تاکنون رسیده است.
لازم به ذکر است از ۳۷ مورد جذام کشف و شناسایی شده در سال ۸۶، ۳۳ مورد ایرانی و ۴ مورد غیرایرانی بوده است.
● داغ همیشگی
داغ جذام همیشگی است. جذامیانی که در سال‌های گذشته به این بیماری و عوارض آن گرفتار شده‌اند، هرچند اکنون بیمار نیستند ولی با تغییر شکل غیرقابل بازگشت در سیمای ظاهری دست به گریبانند و همین عامل سبب می‌شود آنان دچار انزوای اجتماعی شوند. جذامیان به واسطه ترس بی‌دلیل مردم از این بیماری به سبب آن که فکر می‌کنند غیرقابل علاج، علیل‌کننده و مسری قلمداد می‌شود، از جامعه طرد شده یا واکنش‌های شدیدی را از جانب اجتماع متحمل می‌شوند و علاوه بر رنج بیماری، صدمات روحی ناشی از تنهایی را نیز تحمل می‌کنند. امروزه جذام را براستی می‌توان بیماری فقر و محرومیت نامید. جذامیان در چرخه بسته‌ای از فقر گرفتار آمده‌اند. افراد فقیری که از تغذیه مناسب و بهداشت بهره‌ای ندارند با از دست دادن مقاومت و کاهش سیستم ایمنی بدن بیشتر در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارند و بیماری خود به انزوای آنان در جامعه و در نتیجه به فقیرتر شدن آنها می‌انجامد. فقر در اینجا تنها کاهش دسترسی به غذای سالم و کافی نیست، بلکه فقر فرهنگی را نیز می‌توان در زمره آن به حساب آورد که هر دو به همان میزان فقر غذایی می‌توانند در ابتلا و شیوع بیماری کمک کنند.
جذامیان با احساساتی چون طردشدگی و خطرناک بودن دست به گریبانند. شاید یکی از ضروری‌ترین اقداماتی که برای امدادرسانی به جذامیان سابق باید انجام گیرد، اطلاع‌رسانی و شناسایی آنان به سایر افراد جامعه است تا نگاه مردم عامی به این قشر نیازمند تغییر یابد و همچنین راه‌های امدادرسانی معنوی به این بیماران تسهیل شود.
این بیماران بیش و پیش از آن که به کمک‌های مالی دیگران نیاز داشته باشند، به لبخندی مهرآمیز و دوستانه نیازمندند. با توجه به پیوستگی جذام و فقر، در روستاهای دوردست که دسترسی به امکانات، آب سالم، بهداشت و درمان وجود ندارد می‌توان آثار این بیماری را یافت.
● جلوتر از برنامه
هم‌اکنون در تمام مراکز درمان داروهای بیماران جذامی به صورت رایگان وجود دارد و به سبب وجود این تسهیلات ۵ سال زودتر از زمانی که سازمان بهداشت جهانی اعلام کرده بود، یعنی در سال ۱۳۷۵ توانستیم به مرحله کنترل این بیماری برسیم.
اگر شیوع بیماری در هر کشور به کمتر از یک مورد در ۱۰ هزار نفر برسد، می‌توان ادعا کرد آن کشور وارد مرحله حذف بیماری شده است. براساس برنامه‌های سازمان بهداشت جهانی، قرار است این بیماری تا سال ۲۰۲۰ میلادی، یعنی سال ۱۴۰۰ شمسی ریشه‌کن شود، به گونه‌ای که تعداد بیماران مبتلا به جذام به صفر برسد.
در این راستا از سال ۱۳۷۱ کشور جمهوری اسلامی ایران با میزان شیوع ۴/۰ در ۱۰ هزار نفر جمعیت وارد مرحله حذف بیماری در سطح کشوری شد و با به‌کارگیری گسترده خدمات درمان چنددارویی در کشور میزان کشف موارد جدید نیز رو به کاهش گذاشت، به نحوی که ایران نیز با میزان شیوع پایین بیماری از سال ۷۶ به بعد به مرحله حذف حتی در سطح شهرستان‌ها رسیده است.
در سال ۱۳۸۳ میزان شیوع بیماری در کشور ۰۲/۰ در ۱۰ هزار نفر محاسبه شده و میزان کشف موارد ۱۲/۰ درصد هزار نفر جمعیت بوده است.
در حال حاضر سال‌هاست این بیماری در ایران به مرحله حذف رسیده و ریشه‌کنی بیماری نیز امکان‌پذیر شده است.
● از افسانه تا واقعیت
باور عموم مردم جذام را یک بیماری بشدت مسری می‌داند که از راه پوست منتقل می‌شود، اما واقعیت چیز دیگری است. دانشمندان بر این باورند که علاوه بر تماس‌های طولانی‌مدت، برخی عوامل ژنتیکی نیز در سرایت بیماری از فرد به فرد نقش دارند.
۹۵ درصد افراد جامعه در برابر این بیماری، ایمنی طبیعی دارند و هرگز به این بیماری مبتلا نمی‌شوند و فقط تعداد کمی از مردم به آن ابتلا پیدا می‌کنند.
شناسایی زودرس جذام و درمان دارویی بموقع و پیش از انتقال میکروب به اطرافیاناز جمله راه های حذف این بیماری است
جذام تنها در صورت ارتباطات نزدیک و طولانی‌مدت در یک محیط سربسته با فرد بیماری که تحت درمان نباشد، انتقال می‌یابد و راه‌های انتقال آن از طریق عطسه یا سرفه در فضای محدود است و از طریق آمیزشی و از مادر به جنین در دوره بارداری منتقل نمی‌شود.
جذام دارای دوره نهفتگی بسیار طولانی است که می‌تواند چند سال به طول بینجامد. چون دوره نهفتگی بیماری طولانی است، راه اصلی ورود عامل بیماری جذام به بدن مشخص نیست، ولی محتمل‌ترین راه، انتقال از طریق دستگاه تنفسی یا پوست است.
جذام نوع تر واگیردار است. در این نوع از بیماری، فرد بیمار در هر شبانه‌روز حدود ۱۰۰ میلیون میکروب جذام را از طریق ترشحات بینی خود به محیط خارج دفع می‌کنند. با توجه به این که عامل جذام در بدن پشه خاکی و ساس‌هایی که از بیماران درمان‌نشده تغذیه کرده‌اند یافت شده است، احتمال این که بیماری از طریق نیش حشرات منتقل شود وجود دارد، ولی هنوز به اثبات نرسیده است.
بیماری در هر سنی ممکن است به وجود آید، اما بیشترین شیوع سنی آن در بزرگسالان جوان است، به طوری که در مناطق بومی، بروز سنی بیماری در سنین ۲۰ تا ۳۵ سالگی به اوج می‌رسد. بیماری جذام هر دو جنس را در تمام سنین مبتلا می‌کند، اما در بعضی از نژاد‌ها بروز بیماری در مردان بیشتر از زنان است. تاثیر فقر، در بروز این بیماری به اثبات رسیده است. از نظر شغلی، بیشتر جذامیان ایران را کشاورزان تشکیل می‌دهند.
● نیم قرن تلاش
۵۳ سال‌ پیش‌ جذام آنقدر موضوع مهمی محسوب می‌شد که رائول‌ فولبریوی فرانسوی آخرین‌ یکشنبه‌ ماه‌ ژانویه‌ هر سال‌ را، روز جهانی‌ کمک‌ به‌ بیماران‌ جذامی‌ نامید. در آن‌ زمان‌ در سراسر جهان‌، تقریبا ۱۵ میلیون‌ نفر به‌ این‌ بیماری‌ مبتلا بودند. سازمان بهداشت جهانی نیز ۲۸ ژانویه (۸ بهمن ماه) را روز جهانی مبارزه با جذام نامگذاری کرد. در سایه مبارزه پیگیر با این بیماری، امروزه‌ آمار جذامیان جهان به‌ ۲ میلیون‌ نفر کاهش‌ یافته‌، اما هنوز این‌ بیماری‌ ریشه‌کن‌ نشده‌ است‌. سیمای اجتماعی جذام طی دهه‌های اخیر تغییر کرده است، به طوری که بیماران به طور فزاینده‌ای در سرویس‌های خدمات بهداشت عمومی تحت درمان قرار می‌گیرند. دیگر جذام خوره وحشتناک سابق نیست، با این حال آنقدر مهم است که هنوز هم روز مبارزه با جذام برگزار می‌شود تا به این بهانه در تمام دنیا آموزش‌هایی از طریق رسانه‌های گروهی به مردم داده شود و آنها با آگاهی علمی از این بیماری اگر علائمی از آن را در خود مشاهده کردند به پزشک مراجعه کنند و با تشخیص و درمان زودرس مانع از ابتلای افراد سالم جامعه به این بیماری شوند.
● از سیاهی تا رهایی
در دهه‌های گذشته در ایران، بیماران صدمه‌دیده بر اثر جذام در جذامخانه نگهداری می‌شدند و این آسایشگاه‌ها به خانه ابدی آنها تبدیل می‌شد.
نیم قرن زمانی طولانی برای فراموشی نیست. در سال‌های دهه ۱۳۳۰ شمسی، جذام به عنوان خوفناک‌ترین بیماری آن زمان، سایه شوم خود را بر کشور بویژه خراسان و آذربایجان افکنده بود، به طوری که دوسوم بیماران جذامی کشور در این خطه زندگی می‌کردند. تا اوایل دهه ۱۳۴۰ اعتقاد همگان بر قرنطینه کردن و حبس بیماران جذامی استوار بود، فارغ از این که اینان نیز همچون دیگران از حق حیات برخوردار بودند.سال‌های دهه ۲۰ تا اواخر دهه ۴۰ دوران سیاه تسلط بیماری جذام در ایران بود. کمبود بهداشت، نبود پزشک متخصص و نایاب بودن داروی جذام روزگار سختی را برای جذامیان ایران فراهم کرده بود.
امروزه با وجود داروهای پیشرفته کنونی، لزوم نگهداری بیماران مبتلا به جذام در مکان‌های خاص احساس نمی‌شود، زیرا افراد مبتلا به جذام، با دوره اول مصرف دارو طی حداکثر ۱۸ ماه، از نظر انتقال بیماری به اطرافیان، بی‌خطر محسوب می‌شوند. اما هنوز جامعه جذامیان را مانند دهه ۲۰ نگاه می‌کند. باید نگاه جامعه به افرادی که بر اثر جذام به معلولیت دچار شده‌اند، تغییر کند تا آنان بتوانند مانند هر فرد دیگری در جامعه به زندگی خود ادامه دهند.
سیمای بهداشتی درمانی جذام طی دهه‌های اخیر تغییر کرده است و به این بیماری همانند سایر مشکلات بهداشت عمومی نگریسته می‌شود، به طوری که بیماران به طور فزاینده‌ای در سرویس‌های خدمات بهداشت عمومی تحت درمان قرار می‌گیرند. تمام کشورها به طور رسمی کلینیک‌های سرپایی را به عنوان پایه درمان جذام پذیرفته‌اند و آسایشگاه‌های جذام قدیمی و ننگ‌آور را از دور خارج کرده‌اند. این رویکرد خوش‌بینانه نیاز به حمایت قوی نیروهای بهداشتی و سایرین در تمام سطوح دارد تا درمان به طور کامل صورت گرفته و عزت نفس بیماران تضمین شود.
با این‌ حال ما از کسانی که مبتلا به جذام بوده‌اند، درمان شده‌اند و انتقال‌دهنده بیماری نیستند، اما دچار عوارض و معلولیت‌های ناشی از آن هستند، کناره می‌گیریم؛ در حالی که آنان مانند سایر معلولان هستند. نوع رفتار ما با آنان سبب می‌شود کسی که زمانی دچار بیماری بوده، خودش را ایزوله و از مردم دوری کند و این باعث افزایش مشکلات روحی و جسمی آنان می‌شود.فراموش نکنیم ازجمله راه‌های حذف بیماری جذام، شناسایی زودرس بیماری و درمان دارویی بموقع و پیش از انتقال میکروب به اطرافیان و ایجاد معلولیت در بیماران است. پس باید بیماران جرات بیان بیماری خود را داشته باشند.

علی اخوان بهبهانی

منبع : روزنامه جام‌جم

نظرات کاربران
نظر شما

ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.

تازه‌ترین خبرها