فرصت دوباره زندگی

«ایدز مرگ است. ایدز پایان زندگی است. افراد مبتلا به ایدز به سزای اعمال خود رسیده اند. از این افراد باید دوری كرد. افراد مبتلا تعمداً دیگران را آلوده می كنند. افراد مبتلا دنبال انتقام از جامعه هستند. آنها انسانهای خطرناكی اند. افراد مبتلا را باید قرنطینه كرد.» اینها قضاوت هایی است كه در سطح جامعه پیرامون بیماری ایدز یا (HIV) وجود دارد و تا وقتی این باورها تغییر نكند پیشگیری از بیماری ایدز و مقابله با گسترش آن در جامعه با دشواری بسیاری همراه خواهد بود. كارشناسان ایدز معتقدند برداشتن داغ ننگ از بیماری ایدز و مبتلایان آن راه را برای اقدامات پیشگیرانه و حمایت از مبتلایان هموار می كند. اما تحت تأثیر این نگرش كاملاً منفی به بیماری ایدز و دارندگان HIV مثبت در كشور ما ۸۰ تا ۹۰ درصد مبتلایان به عفونت یا از خدمات مراقبتی برخوردار نیستند یا به خاطر فرار از سرزنش جامعه حاضر به مطرح كردن بیماری و بالطبع استفاده از خدمات مراقبتی نیستند. ضمن آن كه در ایران چهار پنجم تا شش هفتم مبتلایان به این عفونت ، حتی از آلودگی خود نیز خبر ندارند. معصومه راغبی مدیر انجمن تنظیم خانواده ایران می گوید: «هرچند در دو دهه گذشته ایران از یك امنیت نسبی برخوردار بود، اما این سپر امنیتی در سالهای اخیر محوتر شده است . جوانان بیشترین بخش جمعیت كشور را شامل می شوند. باید بپذیریم جوان ما رفتارهای پرخطر دارد. بیماریهای مقاربتی ، اعتیاد و رفتارهای پرخطر بویژه بین جوانان زیر ۲۵ سال در حال افزایش است و نیمی از موارد جدید مبتلایان به ویروس HIV را جوانان همین گروه سنی تشكیل می دهند و برای این جوان دیگر نصیحت و آموزش های كلیشه ای اثرگذاری ندارد. به همین دلیل اولین قدمها برای اطلاع رسانی دقیق در باره بیماری ایدز را باید با انگ زدایی از آن برداریم.»
باورهای عمومی اعتیاد را جرم و معتاد را مجرم می داند. بر مبنای این باورها تماس های جنسی خارج از چارچوب خانواده مذموم است. صحبت در باره مسائل جنسی در دوره نوجوانی و بلوغ مسأله ای ناپسند به شمار می رود و آموزش مهارتهای زندگی و ایدز در مدارس باعث بی پروا شدن نوجوانان می شود. اما واقعیت ها می گوید این تماسها خارج از باورهای مورد قبول جامعه اتفاق می افتد. كشف محموله های قرص اكس و مواد اعتیاد آور نشان می دهد برای این مواد مشتری وجود دارد. و این كه باید پیش از بلوغ در باره جنبه های فیزیكی و روانی آن با نوجوانان و كودكان حرف زد. یك كارشناس ایدز می گوید: « بحران های تشدید شده دوران بلوغ زمینه برای گرایش به بسیاری از رفتارهای پرخطر در سنین نوجوانی و جوانی به وجود می آورد. در حال حاضر شایع ترین گروه سنی آلوده به ایدز در كشور گروه ۲۵ تا ۳۴ ساله هستند. برای كنترل ایدز ما باید در هرمرحله ای از زندگی ، آموزش های متفاوت و متناسب با آن موقعیت را در اختیار فرد قرار بدهیم تا امنیت اجتماع را بالا ببریم.»
اولین مورد آلودگی به HIV در ایران در سال ۶۵ در یك پسربچه شش ساله هموفیلی شناخته شد. تا قبل از سال ۷۵ وضعیت كشور به صورت همه گیری محدود بود اما در این سال، اولین همه گیری ایدز در بین معتادان تزریقی در یكی از زندانهای كشور رخ داد. به گفته معصومه راغبی مدیر انجمن تنظیم خانواده كشور سرعت انتشار این همه گیری بسیار بالا است. شیوع بیماری تا سال ۷۸ كمتر از یك در هر ۱۰ هزار نفر بود. آماری كه انجمن از تعداد افراد آلوده به ویروس HIV در اختیار دارد حدود ۹۰ تا ۱۰۰هزار فرد آلوده است كه ۹۵درصد آن را مردان تشكیل می دهند.» قرارگرفتن كشور در مسیر ترانزیت موادمخدر سبب شده ایران از افزایش میزان اعتیاد و بویژه گسترش اعتیاد تزریقی در امان نماند. تأثیر مخرب این مسأله به حدی است كه در حال حاضر عامل ۹۹ درصد از موارد ابتلا به ویروس ایدز اعتیاد تزریقی است.براساس آمار ستاد مبارزه با مواد مخدر در بین دومیلیون مصرف كننده مواد مخدر در كشور ۳۰۰هزار نفر مصرف كننده هرویین هستندكه ۱۵۰ الی ۱۶۰ هزار نفر آنان مواد را به صورت تزریقی مصرف می كنند و اشتراك در سرنگ و سوزن در بین این گروه بسیار شایع است. هرچند در سالهای اخیر درصد آلودگی به ویروس HIV از طریق روابط جنسی با سرعت زیادی در حال افزایش است.به اعتقاد دكتر صفیه شهریاری افشار مشاور معاونت سلامت وزارت بهداشت «فاصله بین سن بلوغ و ازدواج، عدم علاقه مندی جوانان به ازدواج در سنین پایین ، به هم خوردن تعادل میان تعداد مردان و زنان در سن ازدواج تا حدودی تبدیل خانواده های گسترده به هسته ای و تفاوت نسل ها ریسك رفتارهای پرخطر را افزایش می دهد.»تا مدتها وجودتابوهای عرفی و اعتقادی سبب كنترل رفتارهای پرخطر بویژه در میان جوانان شده بود، اما به دلیل همان نكاتی كه دكتر شهریاری افشار آنها را برشمرد، موارد گزارش شده آلودگی به HIV در كشور روبه افزایش است. دكتر افشار، زندانیان ، مصرف كنندگان تزریقی ، شاغلین به فحشا، همسران یا شركای جنسی این گروهها و جوانان را از جمله گروههای اصلی پرخطر و در معرض خطر ابتلا به ویروس ایدز می داند و می گوید: «بزرگترین چالش موجود در برنامه كنترل ایدز و عفونت های قابل انتقال از تماس جنسی در كشور موانع فرهنگی ، عرفی و برخی قوانین موجود است. بخش وسیعی از گروهی كه در معرض خطر ابتلا به HIV قرار دارند افرادی اند كه به رفتارهایی مبادرت می ورزند كه از لحاظ عرفی پذیرفته شده نبوده و غیرشرعی و غیرقانونی نیز محسوب می شوند. همین مسأله معضل بزرگی را در كشور برای شناسایی افراد آلوده و تحت كنترل گرفتن آنها به وجود می آورد.»شیوع ایدز، نگرانی اصلی كشورهای توسعه یافته و درحال توسعه است. تا اواسط سال ۱۹۹۳ ، تقریباً چهار پنجم از كل افراد آلوده به HIV در كشورهای در حال توسعه زندگی می كردند و گفته می شد در دنیا روابط جنسی محافظت نشده شایع ترین راه انتقال ویروس HIV است. از سال ۱۹۸۱ زمانی كه بیماری ایدز نخستین بار شناخته شد تاكنون بیش از ۲۰ میلیون نفر جان خود را از دست داده و دهها میلیون دیگر با عفونت ویروس HIV زندگی می كنند. در كشورهای در حال توسعه كه ۹۵ درصد افراد آلوده به ویروس HIV را در خود جای داده اند، در سال ۲۰۰۲ فقط پنج درصد افرادی كه به درمان نیاز دارند به آن دسترسی داشته اند. در بسیاری از كشورهای منطقه جنوب صحرای آفریقا نرخ رشد بیماری ایدز همچنان بالاست و این ویروس در برخی از پرجمعیت ترین كشورهای دنیا از جمله چین، هند، اندونزی و روسیه نیز در حال گسترش است. كارشناسان معتقدند نرخ رشد موارد جدید آلودگی به ویروس HIV در سطح جهان ممكن است تا پایان سال ۲۰۰۵ به ۲۵ درصد و حتی بیشتر هم برسد. اهمیت و ضرورت توجه به این بیماری و تبعات آن سبب شد كه در كنفرانس بین المللی جمعیت و توسعه كه در سال ۱۳۷۳ در قاهره برگزار شد، از سوی ۱۷۹ كشور شركت كننده در كنفرانس مقابله با بیماری ایدز مورد تأكید قرار گیرد. همچنین در سال ۱۳۷۹ همزمان با آغاز هزاره سوم رهبران ۱۸۹ كشور در اجلاس توسعه هزاره گرد هم آمدند تا در مورد راههای مبارزه با فقر و گرسنگی ، بی سوادی، تبعیض علیه زنان، تخریب محیط زیست ، بیماریها و از جمله ایدز با هم تبادل نظر كنند. نتیجه این تعاملات دولتهای امضاكننده سند اجلاس توسعه هزاره را موظف به تلاش برای پیشگیری و كاهش شیوع آلودگی به HIV و به حداقل رساندن اثرات آن كرد. افزایش آگاهی مردم در سطوح فردی، محلی و ملی در باره نتایج آلودگی به HIV و بیماریهای كشنده وابسته و جلوگیری از آنها، پرداختن به نابرابری های اجتماعی، اقتصادی، جنسیتی و نژادی كه آسیب پذیری به این بیماری را افزایش می دهند از وظایف دولتها در زمینه مقابله با گسترش بیماری ایدز برشمرده شد. همچنین مقرر شد دولتها برنامه هایی برای كاهش شیوع آلودگی به HIV با برگزاری بسیج اطلاعاتی ، آموزشی و ارتباطی به منظور افزایش آگاهی و تأكید بر تغییر رفتار در نظر بگیرند. آموزش و اطلاعات جنسی را به افراد آلوده و غیرآلوده بویژه، نوجوانان ارائه كنند . سطح آگاهی و اطلاعات كاركنان بهداشتی و ارائه كنندگان برنامه های تنظیم خانواده را در حوزه بیماریهای مقاربتی و HIV افزایش بدهند و به بررسی و تشخیص رفتارهای پرخطر كه محتاج توجه و خدمات ویژه است بپردازند. به آموزش رفتارهای جنسی ایمن و مسؤولانه كه شامل پرهیز داوطلبانه از فعالیت های جنسی ناایمن و استفاده از كاندوم (پوشش در روابط جنسی) می شود، توجه نشان دهند و نیز آموزش هایی را برای دوری جستن از وسایل و تولیدات خونی آلوده و آموزش به معتادان تزریقی در اجتناب از استفاده اشتراكی از سوزن تزریق به كاركنان بهداشتی ارائه كنند. همچنین برمبنای برنامه كنفرانس جمعیت و توسعه قاهره و اجلاس توسعه هزاره دولتها بایدسیاستها و دستورالعمل هایی برای محفوظ نگهداشتن حقوق افراد آلوده به HIV و اعضای خانواده آنها تهیه كرده و تبعیض های موجود برضد افراد و خانواده آنها را از میان بردارند. یك كارشناس ایدز می گوید: «اگر ما روی آدمهایی كه در حال حاضر HIV مثبت هستند، سرمایه گذاری و كار كنیم، دستاوردهای خیلی بیشتری خواهیم داشت. خدمات آموزشی ، پیشگیری و مراقبتی ویژه ای برایشان در نظر بگیریم. برویم سراغ معتادان تزریقی و كسانی كه روابط جنسی آلوده دارند. باور كنیم چنین آدمهایی در جامعه ما زندگی می كنند. به آنها آموزش تغییر رفتار بدهیم. بپذیریم كسانی كه رفتارهای پرخطر دارند به اندازه بقیه مردم در برابرشان مسؤولیت داریم نظام بهداشتی ما فقط برای مردم معمولی نیست. اگر چنین خدماتی بتوانیم ارائه كنیم با ایجاد ارتباط بهتر ، با كمك رسانه ها و سازمانهای غیردولتی با كمك خود افرادی كه مبتلا به عفونت هستند و یاری خانواده ها در آن صورت می توانیم مجموعه ای داشته باشیم كه دو كار در كنار هم انجام می دهد. آموزش و اطلاع رسانی به عموم مردم و دوم آموزش، اطلاع رسانی و مراقبت و حمایت افراد آلوده و خانواده های آنها.»در اردیبهشت ۸۴ فدراسیون بین المللی انجمن های تنظیم خانواده، ایران را به عنوان مركز عالی مبارزه با ایدز درجنوب آسیا انتخاب كرد و انجمن تنظیم خانواده كشور موظف شد به عنوان نمایندگی مركز عالی ایدز در جنوب آسیا برای كنترل و مهار بیماری ایدز در ایران تلاش كرده و نتایج طرحها و برنامه های خود را در اختیار سایر كشورهای جنوب آسیا قرار دهد. معصومه راغبی مدیر این انجمن می گوید: «هرچند براساس سند اجلاس قاهره و اجلاس توسعه هزاره دولت موظف است در عرصه ترویج حقوق و بهداشت باروری كه مبارزه با HIV و سایر بیماریها از ریز برنامه های آن محسوب می شود با كمك سازمانهای غیردولتی اقداماتی را به سرانجام برساند اما هنوز چالش های متعددی در پیشبرد برنامه عمل قاهره و توسعه هزاره وجود دارد. موانع فرهنگی ، عرفی و برخی قوانین موجود، مخفی و زیرزمینی شدن موارد ابتلا كه علاوه بر محرومیت مبتلایان از دسترسی بموقع و حیاتی به امر تشخیص و درمان موجب شیوع مهار گسیخته بیماری می شود، از چالش های موجود در كنترل بیماری ایدز است. همچنین باید از چالش های درون خانوادگی ، تراكم جمعیت ،تعارضات اخلاقی ، بحران های اجتماعی ، مهاجرت، اشتغال به فحشای كنترل نشده ، عدم آمادگی در پذیرش برنامه هایی اساسی چون آموزش ترویج كاندوم، خدمات رسانی به معتادان تزریقی از طرف برخی مسؤولان ، كمبود امكانات تشخیصی ، مراقبت های بهداشتی و درمانی ، وجود داغ ننگ و برداشت های غلط و حرافی در باره بیمار مبتلا به HIV و عدم آگاهی كافی و صحیح از این بیماری نیز نام برد. در هر حال دركار كنترل، پیشگیری و مهار بیماری ایدز در كشور مشكل ایجاد می كنند.»واقعیت این است كه هر فردی زن یا مرد، نوزاد، پیر یا جوان، از هر قوم ، كشور ، مذهب، شغل و با هر سطح تحصیلات ممكن است به ویروس ایدز آلوده شود. در حال حاضر در هر شش ثانیه یك نفر به این ویروس مبتلا می شود و تنها راه مقابله و برخورد با آن در این شرایط در گرو تعهد سپاری مسؤولان ، مطالعات و تلاش های كارشناسان و تأكید بر نقش سازمانهای غیردولتی و سپس درگیرساختن و حساس كردن اذهان افراد در گروههای پرخطر نسبت به این بیماری و آگاهی رسانی به عموم مردم است.
فاطمه امیری

منبع : روزنامه ایران