نفخ

ـ چه وقت به پزشک مراجعه کنیم:

۱. بیش از سه روز نفخ زیاد بدون دلیل وجود داشته باشد.

۲. درد شکم همراه با نفخ وجود داشته باشد.

ـ نفخ نشانهٔ چیست:

یک ظرف بستنی وانیلی، یک ظرف ژلهٔ توت‌فرنگی، یا چند لقمه پنیر خامه‌ای می‌خورید؛ اما آنقدر که شما لبنیات دوست دارید، آنها شما را دوست ندارند. حتی خوردن مقدار بسیار کمی از آنها، معدهٔ شما را آکنده از هوا کرده و ناراحت می‌کند. این حالت نفخ و احساس بادکردگی و ناراحتی بعد از خوردن مواد لبنی را پزشکان عدم تحمل لاکتوز می‌نامند. یعنی معده قادر به هضم لاکتوز، یا قند شیر، نیست.

متأسفانه، اکثر بزرگسالان تا حدی دچار این عارضه هستند. هرچه سن بالاتر می‌رود، لاکتاز کمتری در بدن تولید می‌شود که این آنزیم برای هضم لاکتوز لازم است. بدون لاکتاز، قند شیر هضم نشده تخمیر می‌گردد و تولید گاز می‌کند. این گاز جمع شده و نفخ می‌سازد. مواد غذائی دیگری که سخت هضم می‌شوند مثل حبوبات، آجیل، دانه‌های گیاهی، میوه‌ها، کلم دکه‌ای جو، عسل و مخمر هم تولید گاز کرده و معده را باد می‌کنند.

آلرژی‌های غذائی نیز باعث نفخ می‌شوند، ولی در اینجا واکنش دستگاه ایمنی عامل آن است و تمام بدن را گرفتار می‌کند و معمولاً کهیر و آبریزش از بینی نشانه‌های عمدهٔ آن است. اگر دستگاه گوارش شما حساس است، یعنی حالتی که آن رودهٔ تحریک‌پذیر می‌گویند، شیر، حبوبات، و دیگر غذاهای دیرهضم مشکل آفرین‌تر می‌شود. در این حالت، اعصاب روده به غذاهای تحریک‌کننده شدیدتر پاسخ داده و گرفتگی ماهیچه‌های دیوارهٔ رودهٔ بزرگ را به‌وجود می‌آورند. محتویات روده نمی‌تواند پیش‌تر برود و یبوست عارض می‌شود و روده را متورم می‌کند. با تخمیر روده گاز تولید شده و نفخ به‌وجود می‌آید.

اگر تند غذا می‌خورید، همراه آن مقداری هوا می‌بلعید که در روده نفخ می‌شود. نفخ طولانی همراه با درد نشان‌دهندهٔ چندین بیماری گوارشی است، از جمله انسداد روده یا کلیه، التهاب آپاندیس، وجود سنگ کیسهٔ صفرا، زخم‌های گوارشی و تومور است.

ـ درمان نفخ:

بعد از غذا پیاده‌روی کنید. ورزش علاوه بر تحریک حرکت محتویات روده هورمون‌های تحریک‌کنندهٔ فعالیت روده را نیز آزاد می‌کند. قرص بخورید. برای از بین بردن نفخ، از قرص سیمتیکون استفاده کنید که حباب‌های گاز را در دستگاه گوارش از بین می‌برد. چای گیاهی بنوشید. برای رفع درد نقطه‌ای ناشی از نفخ، یک فنجان چای نعناع، بابونه یا رازیانه بنوشید.

غذاهای فیبردار بخورید. غذاهای فیبردار محتویات روده را نرم کرده و نفخ ناشی از گرفتگی روده را برطرف می‌کند. با خوردن سبزیجات و غلات سبوس نگرفته فیبر را به برنامهٔ غذائی خود بیفزائید؛ اما نشانهٔ گندم خود ممکن است باعث نفخ شود و می‌توان به‌‌جای آن از نشاستهٔ برنج و سیب‌زمینی استفاده کرد که قابل تحمل‌تر هستند. یا روزی یک قاشق متاموسیل همراه با آب میوه بخورید. متاموسیل در برخی افراد ایجاد گاز می‌کند. ولی در بیشتر افراد مفید است.

چیزهای محرک نخورید. قهوه، چای و شکلات لولهٔ گوارش را بیشتر تحریک می‌کنند. چربی نیز دیر هضم است و ممکن است گرفتگی روده را تشدید کند و باعث ایجاد نفخ شود. لبنیات را با احتیاط بخورید. صرفاً به‌خاطر اینکه شیر ایجاد نفخ می‌کند نباید لبنیات را کنار گذاشت. می‌توانید شیر بدون لاکتوز، که شیرین‌تر است، بخورید یا لاکتاز مایع به لبنیات خود بیفزائید. ماست و برخی انواع پنیر مقدار کمی لاکتوز دارند و خوردن آنها مشکل چندانی ایجاد نمی‌کند.

غذاهای داغ یا سرد نخورید. همراه با غذاهای بسیار داغ یا بسیار سرد مقداری هوا می‌بلعید. جویدن آدامس هم باعث خوردن هوا می‌شود و بهتر است از آن صرف‌نظر شود. آهسته غذا بخورید. وقتی سریع غذا می‌خورید، کمی هم هوا همراه با لقمه‌هایتان فرو می‌دهید. با آهسته‌تر و جویده‌تر خوردن غذا هوای کمتری خورده و لقمه را با بزاق خیس می‌کنید. بزاق آنزیم‌هائی دارد که غذا را قبل از ورود به معده آماده تجزیه می‌کند.

مکمل پیش از قاعدگی بخورید. شکم زنان پیش از زمان قاعدگی انباری از مایعات می‌شود. زنانی که از ویتامین B، گمپلکس و کلسیم و منیزیم می‌خورند کمتر دچار نفخ می‌شوند. مواد نفخ‌آور را یادداشت کنید. اشخاص مختلف واکنش‌های متفاوت نسبت به غذاها نشان می‌دهند. فهرستی از موادی که برای شما ایجاد نفخ می‌کنند تهیه کنید تا بتوانید برخی از آنها را کم یا حذف کنید.

به پزشک مراجعه کنید. نفخ می‌تواند علامت یک بیماری جدی گوارشی باشد. اگر هیچ یک از موارد بالا مؤثر نشد، برای معاینهٔ کامل نزد پزشک خود بروید. رجوع کنید به: یبوست، دفع گاز؛ احتباس آب.