عملیات اسرائیل در سوریه، می‌تواند خشم روسیه را برانگیزد؟

رویارویی محتمل در خاورمیانه

ساعت 24-درگیری اعراب و اسرائیل (یا ایران و اسرائیل) دهه‌هاست که در خاورمیانه جریان دارد و منطقه را در وضعیتی قرار داده که هرزمان ممکن است آتش جنگی جدید برافروخته شود. بااین‌حال خطر واقعی برای خاورمیانه، این مناقشه منطقه‌ای نیست‌ بلکه نحوه تشدید آن است.

html>

در جنگ 1973، حکومت وقت شوروی تهدید کرد که اگر اسرائیل با آتش‌بس موافقت نکند، نیروهای خود را به مصر اعزام خواهد کرد و ایالات متحده با هشدار هسته‌ای به این اقدام روسیه واکنش نشان داد. اما حملات هوایی اسرائیل در سوریه که در هفته‌های اخیر باز هم شدت گرفته، می‌تواند باعث جنگ بین اسرائیل و روسیه به‌عنوان قدرتمندترین حامی حکومت بشار اسد، رئیس‌جمهور سوریه شود؟ اسرائیل می‌گوید همچنان مصمم است تا به نیروهای خارجی حامی اسد در سوریه حمله کند تا آنها را از مرز شمالی اسرائیل دور نگه دارد. درعین‌حال، روسیه هم هزاران سرباز در سوریه دارد و ممکن است این نظامیان در تیراندازی‌های متقابل گرفتار شوند یا در صورتی که اتحاد مسکو به‌طور یک‌جانبه دیگر تمایلی به ادامه اتحاد با دمشق نداشته باشد، ممکن است نظامیان روسیه در سوریه به‌عنوان نیروی متخاصم هدف قرار گیرند. اگر اسرائیل و روسیه وارد درگیری شوند، آیا ایالات متحده، برادر بزرگ اسرائیل مجبور به مداخله می‌شود؟ یکی از مقام‌های ارتش اسرائیل به وب‌سایت نشنال‌اینترست می‌گوید: «نه در اسرائیل و نه در روسیه هیچ کسی مشتاق رویارویی نظامی ما نیست. این رویارویی برای هر دو طرف بسیار مخرب خواهد بود». بااین‌حال، سیاست اسرائیل در سوریه کاملا مشخص است: آنها هرکاری را که لازم بدانند برای بیرون‌راندن نیروهای خارجی از سوریه انجام می‌دهد و اگر روسیه از این سیاست اسرائیل راضی نیست، باید هزینه اطمینان از عدم تبدیل سوریه به پایگاه موشکی در مرز اسرائیل را بپردازد. درحال‌حاضر رابطه روسیه و اسرائیل بسیار گرم‌تر از دوران جنگ سرد است و چنین رابطه‌ای را می‌توان تا حد زیادی حاصل تنش‌زدایی ایالات متحده و شوروی در دهه 1970 دانست. دو طرف در ظاهر، دوستی خاصی دارند و متمایل به همکاری باهم هستند اما پشت لبخندها در برابر دوربین، عدم اطمینان و تضاد منافع اساسی وجود دارد. یک مقام ارتش اسرائیل که نمی‌خواهد نامش فاش شود به نشنال‌اینترست می‌گوید: «هیچ‌کس در اسرائیل درباره اینکه روس‌ها چه شرکایی هستند و با چه کسانی همسو هستند، تردیدی ندارد. اما روشن است که روس‌ها متحد ما نیستند. ما یک متحد داریم و آن‌هم ایالات متحده است. روس‌ها برای اهداف کاملا متفاوتی اینجا حضور دارند و از دولتی در سوریه حمایت می‌کنند که صراحتا خواستار نابودی اسرائیل است. آنها همچنین بخشی از ائتلافی هستند که ایران هم در آن حضور دارد». اینکه ارتش اسرائیل به چه سادگی می‌تواند یک حادثه بزرگ را با روسیه کلید بزند در سال‌های اخیر شاهد بودیم و بزرگ‌ترین مثال آن حمله سپتامبر 2018 به انبارهای مهمات در غرب سوریه بود. در جریان این حمله، موشک‌های ضدهوایی شلیک‌شده از سوی نظامیان سوری به طور تصادفی یک هواپیمای نظارتی ایل -20 روسیه را سرنگون کردند و 15 نفر را کشتند. اسرائیل اتهامات روسیه مبنی بر استفاده عمدی از هواپیمای روسی به‌عنوان پوشش برای حمله به انبار مهمات در سوریه یا عدم هشدار کافی به مسکو قبل از این حمله را نپذیرفته است. بااین‌حال روسیه همچنان اسرائیل را مسئول این حادثه می‌داند و با ارائه موشک‌های ضدهوایی پیشرفته اس -300 به سوریه هم این اقدام اسرائیل را تلافی کرد.
روسیه به‌عنوان اهرم فشار
با وجود اینکه اسرائیل و روسیه متحد نیستند اما اسرائیل درحال‌حاضر روسیه را به‌عنوان قدرت محدودکننده بالقوه در برابر ایران و اهرم فشار احتمالی برای خروج نیروهای خارجی از سوریه می‌داند. پس از ملاقات ماه فوریه بین بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر سابق اسرائیل و ولادیمیر پوتین، رئیس‌جمهوری روسیه برای بهبود رابطه دو طرف پس از حادثه هواپیمای
ایل -20، مقامات اسرائیلی مدعی شدند که پوتین با خروج نیروهای خارجی از سوریه موافقت کرده است.از نگاه مسکو، روابط دوستانه با اسرائیل نفوذ بیشتری برای روسیه در خاورمیانه ایجاد می‌کند و این نفوذ زمانی بیشتر هم می‌شود که این نکته را در نظر بگیریم که آمریکا ممکن است حضور خود را در منطقه کاهش دهد. بااین‌حال و با وجود بهبود رابطه دو طرف، کرملین حملات اسرائیل در سوریه را «غیرقانونی» خوانده است.سوریه بیش از 50 سال متحد روسیه بوده و این عملیات هوایی روسیه در کنار عملیات زمینی شبه‌نظامیان و حزب‌الله لبنان بوده که حکومت بشار اسد را از سقوط به دست داعش و دیگر گروه‌های شورشی نجات داده و درحال‌حاضر موقعیت اسد در سوریه را بهبود بخشیده است. از سال 2015 تاکنون حداقل 63 هزار سرباز روسی در سوریه خدمت کرده‌اند. اگرچه پوتین در سال 2016 وعده داده بود که تمام نیروهای روسی از این کشور عقب‌نشینی می‌کنند اما مسکو درحال‌حاضر بیش از پنج هزار سرباز و پیمانکار نظامی خصوصی در سوریه دارد که از سوی ده‌ها هواپیما و هلی‌کوپتر پشتیبانی می‌شوند.
اهمیت بندر طرطوس
اما روسیه این‌بار آمده است که در سوریه بماند. بندر طرطوس سوریه تنها پایگاه دریایی روسیه در دریای مدیترانه است: در سال 2016، مسکو و دمشق یک توافق‌نامه 49ساله امضا کردند که به کشتی‌های جنگی با سوخت هسته‌ای روسیه اجازه می‌دهد از این پایگاه فعالیت کنند. علاوه بر این، هواپیماهای روسی و موشک‌های زمین به هوا، از جمله سیستم پدافند هوایی دوربرد اس-400 حداقل در دو پایگاه هوایی در غرب سوریه فعالیت می‌کنند. در گزارش نشنال‌اینترست آمده است که اسرائیل می‌تواند با روس‌های مستقر در سوریه به‌عنوان همسایه زندگی کند اما با نیروهای کشورهای دیگر مانند ایران و حزب‌الله نه. حزب‌الله لبنان با زرادخانه تخمینی و قدرتمند خود شامل 130 هزار موشک، مرزهای اسرائیل در لبنان را تهدید می‌کند و پیوستن سوریه به لبنان و تشکیل دومین پایگاه موشکی، کابوس بزرگ اسرائیل است و تل‌آویو هر کاری برای محقق‌نشدن آن انجام می‌دهد. مقام ارتش اسرائیل می‌گوید: «ما می‌توانیم و قصد داریم این کار را تا آنجا که ممکن است دشوار کنیم و بهای زیادی را تحمیل کنیم». نیروی هوایی اسرائیل ادعا می‌کند که صدها بار به «اهداف ایران و حزب‌الله» در سوریه و لبنان حمله کرده‌اند؛ حملاتی که تمام آنها از سوی ایران و حزب‌الله تأیید نشده‌ است.