تب تیفویید
امروزه تب تیفویید در کشورهای صنعتی نادر است هرچند در کشورهای در حال توسعه یک مشکل جدی و تهدید کننده حیات محسوب می گردد. تب تیفویید از طریق غذا و آب آلوده و تماس نزدیک با افراد آلوده منتقل می گردد. علائم و نشانه ها اغلب شامل تب بالا، سردرد، درد شکم، یبوست یا اسهال می باشد. در بیماران بدحال ممکن است اختلالات فکری مغزی، شوک و خونریزی روده ای را تجربه نمایند.تب تیفوئید دارای مشکلات مشابه تب مالت است اما به صورت خفیف تر ظاهر می گردد.
هنگامی که بیمار با آنتی بیوتیک درمان می شود اکثر افراد طی چند هفته بهبود می یابند، اگر چه درصد کمی از افراد پیر و مبتلایان به بیماریهای مزمن، در اثر عوارض بیماری می میرند و تعداد کمی از افرادحامل باکتری هستند و دیگران را آلوده می نمایند، حتی هنگامی که ظاهراً سالم به نظر می رسند. واکسن تب تیفویید در دسترس است اما دارای کارایی نسبی در پیشگیری و درمان تب تیفویید می باشد.
واکسن برای افرادی که در معرض بیماری قرار داشته و یا قصد سفر به مناطقی که تب تیفویید شایع است را دارند در نظر گرفته می شود. برای بیماری شبه تیفوئید واکسن موجود نیست.
● علائم و نشانه ها
اگر چه گاهی اوقات کودکان مبتلا سریعاً و ناگهانی بیمار می شوند، علائم و نشانه ها اغلب به تدریج و طی ۳-۱ هفته بعد از آلودگی ظاهر می شوند. در برخی موارد فرد بعد از ۲ ماه آلودگی بیمار می گردد. دوره نهفتگی تب شبه تیفوئید معمولاً کوتاهتر و در حدود ۱۰-۱ روز می باشد.
▪ تب حدود ۴۰-۳۹ درجه سانتی گراد
▪ سردرد
▪ ضعف و خستگی
▪ گلو درد
▪ درد شکم
▪ اسهال و یبوست در کودکان دیده شده و بیشتر اسهال در بالغین بیشتر از یبوست تظاهر می یابد.
در طی هفته دوم ، یک لکه پوستی کوچک ، مسطح و نقاط قرمز رنگ پوستی در ناحیه قفسه سینه و بالای شکم ظاهر می شود. این لکه پوستی موقتی است و بعد از ۴-۳ روز ناپدید می شود. در صورت عدم درمان تب تیفویید، فرد وارد مرحله دوم بیماری شده و یک بیماری سخت را تجربه می نماید. تب بالا باقی می ماند و اسهال با رنگ و قوام شبیه سوپ نخود و یا یبوست شدید حاصل می شود.
در این مرحله وزن فرد کاهش یافته و ممکن است شکم کاملاً نفخ کند. در هفته سوم ، علائم اغتشاش ذهنی، خستگی و چشمان نیمه باز بروز نموده و فرد وارد مرحله تب تیفویید می شود. عوارض تهدید کننده حیات اغلب در این زمان رخ می دهند. در هفته چهارم علائم به آهستگی بهبود می یابد. درجه حرارات بدن طی ۱۰-۷ روز به تدریج به حالت طبیعی بازمی گردد. اما علائم و نشانه های بیماری ممکن است دو هفته بعد از کاهش تب دوباره ظاهر می شود.
به دلایل نامشخص ممکن است در صورت درمان آنتی بیوتیکی در ابتدای سیر بیماری ، علائم و نشانه ها مجدداً ظاهر شود.
تب شبه تیفوئید دارای علائم و نشانه های مشابه ولی خفیف تر از تب تیفویید می باشد. عوارض شدید نیستند و معمولاً بهبودی سریعاً حاصل می شود.
● علت
علت بیماری – تهاجم باکتری سالمونلاتیفی است که تا قرن نوزدهم شناخته نشده بود. یک باکتری دیگر به نام سالمونلا پاراتیفی است که عامل بیماری تب شبه تیفویید می باشد. باکتری دوم نقشی در ایجاد بیماری سالمونلوزیس ( دیگر عفونت روده ای شدید ) ندارد.
در جوامع پیشرفته بیشتر موارد بیماری در نتیجه نوشیدن آب آلوده و بهداشت ضعیف
می باشد.
بیشتر موارد ابتلا در کشورهای صنعتی به واسطه مسافرت های خارجی بوده و از طریق دهانی – مدفوعی به دیگران انتشار می یابد . باکتری سالمونلاتیفی و پاراتیفی از طریق مدفوع و ادرار افراد آلوده منتشر می شوند.
حتی بعد از درمان آنتی بیوتیکی در تعداد کمی از افراد، باکتری روده ای و کیسه صفرا برای سال ها باقی می ماند. این افراد حامل مزمن بیماری هستند و باعث آلودگی دیگران می گردند. این در حالی است که در افراد ناقل هیچ نشانه و علامتی از بیماری وجود ندارد.
● فاکتور خطر
تب تیفویید به عنوان یک بیماری شدید تهدید کننده حیات در جهان پیشرفته، سالانه ۱۲ میلیون نفر را مبتلا می نماید. این بیماری در هند، جنوب آسیا ، آفریقا ، آمریکای جنوبی و کشورهای آسیای میانه نظیر تاجیکستان و ازبکستان دیده می شود.
بیماری بیشتر در کودکان ۱۲-۵ سال رخ می دهد. اما این گروه سنی نسبت به بالغین علائم خفیف تر و عوارض کمتری را بروز می دهند. گروه های پر خطر عبارتند از :
▪ کار یا مسافرت در مناطقی که تب تیفویید شایع است.
▪ تماس نزدیک با افراد آلوده به بیماری
▪ مصرف داروهای سرکوبگر سیستم ایمنی نظیر کورتیکو استروئیدها و بیماری هایی نظیر ایدز.
▪ نوشیدن آب محتوی باکتری سالمونلاتیفی
▪ غربالگری و تشخیص
بیماری بر اساس علائم و نشانه های بیماری و تاریخچه مسافرت تشخیص داده می شود. اما تشخیص قطعی از طریق تشخیص باکتری در کشت خون و دیگر مایعات و بافت های بدن صورت می گیرد.
برای کشت، یک نمونه کوچک خون، مدفوع، ادرار و مغز استخوان درمحیط کشت قرار داده می شود. بعد از ۷۲-۴۸ ساعت محیط کشت را در زیر میکروسکوپ بررسی می نمایند. حساس ترین تست تشخیصی باکتری سالمونلاتیفی کشت مغز استخوان می باشد.
● دیگر آزمایشات عبارتند از :
▪ ELISA: در این تست خونی آنتی ژن های مخصوص باکتری تیفوئید شناسائی می شوند. یک آنتی ژن به هر ماده ای نظیر ویروس، باکتری، سم، پروتئین خارجی اطلاق می شود که پاسخ سیستم ایمنی انسان را برمی انگیزد.
▪ مطالعه فلورسنت آنتی بادی ( پادتن ): در این تست آنتی بادی سالمونلاتیفی شناسایی می شود. هر آنتی بادی اختصاصی و بی نظیر است و بدن را فقط در برابر یک آنتی ژن محافظت می نماید.
● عوارض
نزدیک به یک سوم افراد مبتلا به تب تیفویید دچار عارضه می شوند.جدی ترین عارضه– خونریزی یا سوراخ شدن روده ها اغلب در هفته سوم بیماری رخ می دهد. خونریزی روده با یک افت ناگهانی در فشار خون، شوک و ظهور خون در مدفوع آشکار می شود. سوراخ شدن روده کوچک یا بزرگ باعث نشت محتویات روده به داخل حفره شکمی می گردد. این وضعیت اورژانسی و تهدید کننده حیات نیازمند یک مراقبت طبی فوری می باشد. سوراخ شدن روده ها نزدیک به ۴/۱ از موارد مرگ بیماری را باعث می شود.
● عوارض خفیف تر و ناشایع عبارتند از:
▪ التهاب عضلات قلبی ( میوکاردیت)
▪ عفونت ریوی
▪ التهاب لوزالمعده
▪ عفونت کلیه یا مثانه
▪ عفونت مهره ها
▪ مننژیت
▪ مشکلات روانی نظیر اغتشاش شعور ، توهم و سایکوز
با درمان فوری اکثر افراد مبتلا در کشورهای صنعتی بهبود می یابند اما بدون درمان برخی افراد از عوارض بیماری جان سالم به در نمی برند.
● درمان
درمان آنتی بیوتیکی تنها درمان مفید در تب تیفویید و شبه تیفویید می باشد. قبلاً داروی انتخابی کلرآمفنیکول بود. به دلیل عوارض جانبی این دارو میزان عود بالا و مقاومت باکتریایی وسیع نسبت به آن مصرف این دارو کاهش یافت. در حقیقت باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک مهمترین مشکل درمان تب تیفویید در کشورهای پیشرفته می باشند. با اثبات باکتری مقاوم به آنتی بیوتیک های استاندارد ، بیماری طولانی شده و احتمال ایجاد عوارض و مرگ افزایش می یابد.
عدم درمان عفونت منجر به یک دوره مسری طولانی در بیماری می گردد و از این طریق احتمال انتشار بیماری به دیگران افزایش می یابد. در سال های اخیر مقاومت سالمونلاتیفی به تریمتوپریم– سولفامتوکسازول،آمپی سیلین، تتراسیکلین و کلرآمفنیکول اثبات شده است. در تاجیکستان مقاومت دارویی به سفالوسپورین های نسل سوم گسترش یافته است.
به دلایل فوق هم اکنون پزشکان برای درمان بالغین سیپروفلوکساسین خوارکی تجویز می نمایند. در زنان باردار و کودکان نیز سفتریاکسون تجویز می گردد. هر دو داروی فوق دارای عوارض جانبی هستند و مصرف طولانی مدت آنها منجر به ایجاد باکتری های مقاوم به آنتی بیوتیک می گردد.
● دیگر قدم های درمانی عبارتند از :
▪ نوشیدن مایعات : از کم آبی ناشی از اسهال و تب طولانی جلوگیری می نماید. در صورت موارد شدید کم آبی نیاز به دریافت مایعات از طریق ورید می باشد.
▪ مصرف مواد غذایی سالم : مصرف غذاهای پرکالری کم حجم، مشکلات تغذیه ای بیمار را بر طرف می نماید.
● پیشگیری
برخی متخصصین معتقدند که واکسیناسیون افراد در معرض خطر مهمترین راه کنترل بیماری تب تیفویید می باشد. هم اکنون دو نوع واکسن استفاده می شود. نوع اول در یک دوز تزریق می شود و دیگری به صورت خوراکی برای چند روز تجویز می شود. هر دو واکسن ۱۰۰ درصد کارا و نیازمند تکرار می باشند.
در صورت مسافرت به نقاطی که تب تیفویید شایع است، حتماً واکسینه شوید. اما واکسن محافظت کاملی در برابر بیماری ایجاد نمی کند و حتماً باید موارد زیر رعایت شوند.
● شستشوی دستها : بهترین راه جهت کنترل بیماری می باشد . دست های خود را قبل از خوردن غذا و تهیه آن و بعد از توالت با آب گرم و صابون بشوئید.
● پرهیز از آبهای آلوده :نوشیدن آب آلوده یکی از مشکلات مهم در مناطق پر خطر
می باشد. به همین منظور فقط از آبهای بسته بندی شده استفاده نمائید. و نوشیدنی را بدون یخ مصرف نمائید. برای مسواک زدن از آبهای بسته بندی شده استفاده نمائید.
● پرهیز از خوردن میوه و سبزی های خام
● مصرف غذاهای گرم : از خوردن غذاهای کنسرو شده و سرد خوداری نمائید.
● روش پیشگیری از آلودگی دیگران
▪ شستشوی مکرر دستها : مؤثرترین روش جلوگیری از انتشار بیماری می باشد. حتماً قبل از خوردن غذا و یا بعد از توالت دستهای خود را با آب داغ و صابون به مدت حداقل ۳۰ ثانیه بشوئید.
▪ پرهیز از پختن غذا : تا زمانی که بیماری شما مسری است، از پختن غذا خودداری نمائید.
▪ جدا سازی وسایل شخصی فرد آلوده
منبع : دانشگاه علوم‌پزشکی بوشهر
ساعت 24 از انتشار نظرات حاوی توهین و افترا و نوشته شده با حروف لاتین (فینگیلیش) معذور است.