عادات ضد دندان

رویش دندان‌ها فرآیند بسیار پیچید‌ه‌ای است و از نظم خاصی پیروی می‌کند. محل قرارگیری دندان‌ها به وسیله سه عامل کنترل می‌شود:
۱) نیروی ناشی از زبان که به دندان فشار می‌آورد.
۲) نیروی عضلات لب که دندان را سرجایش نگاه می‌دارد.
۳) حرکت عضلات گونه و فشار دندان مقابل
به‌طور طبیعی، تعادل نیروهای فوق سبب ردیف شدن دندان‌ها می‌شود ولی در بعضی موارد عادت‌های نادرست در کودک، نوجوان یا جوان دانش‌آموز تعادل نیروهای فوق را برهم زده ومشکلاتی را ایجاد می‌کند که تشخیص به موقع این عادات غلط و کمک به رفع آنها موجب پیشگیری از به‌هم‌خوردن ترتیب دندان‌ها می‌شود.
نمونه‌هایی از عادت‌های فوق‌الذکر در دانش‌آموزان به‌خصوص عاداتی درسنین پایین که دارای اهمیت است، در زیر می‌آید:
۱) گازگرفتن لب:
این عادت غلط سبب کج شدن دندان‌ها می‌شود. بیشتر والدین متوجه این عادت غلط نمی‌شوند، درمدرسه هم گاز گرفتن لب پایین را اغلب به حساب تمرکز و توجه بیشتر دانش‌آموزی می‌گذارند. برای تشخیص باید به دقت به لب پایین نگاه کرد. به‌طور معمول، حاشیه لب مشخص نیست و لب پایین قرمزتر از لب بالا بوده و محل فشار دندان‌های بالا روی آن قابل تشخیص است. لب به دلیل اینکه مدتی داخل دهان قرار می‌گیرد و زبان چربی‌های نرم کننده روی آن را پاک می‌کند، در نتیجه لب‌ها دچار خشکی و ترک می‌شود. به همین دلیل دانش‌آموز لب خود را به‌طور مداوم با زبانش مرطوب می‌کند و این امر سبب تشدید خشکی وترک لب‌ها می‌شود. برای رفع این مشکل بهتر است از کرم‌های مرطوب کننده برای رفع ترک لب استفاده شود.
۲) قرار دادن زبان بین دندان‌ها:
این مساله به توجه و دقت فراوان نیاز دارد. اگر این مشکل از سنین پایین اصلاح شود، خیلی از مشکلات ارتودنسی در آینده به‌ وجود نمی‌آید. برای تشخیص این مشکل به هنگام بلع به دقت به زبان و عضلات چانه و لب پایین فرزند خود توجه کنید اگر هنگام بلغ زبان میان دندان‌ها فاصله می‌اندازد یاعضلات چانه ولب پایین زیاد به صورت غیر عادی منقبض می‌ شوند، احتمال ابتلاء به این عادت وجود دارد. برای رفع این عادت بهتر است دانش‌آموز در مقابل آینه قرار گیرد وسعی کند درهنگام بلع، زبانش از لای دندان‌هایش بیرون نزند.
۳) جویدن ناخن:
ناخن جویدن عادتی متداول است ولی اغلب بعضی از والدین آن را مشکلی جدی برای کودکان خود به شمار نمی‌آورند (البته بعضی از بچه‌ها از دو سالگی به این عادت مبتلا می‌شوند که در این سن تقریباً نیمی از تمام کودکان تا اندازه‌ای ناخن‌هایشان رامی‌جوند). این عادت در دوران نوجوانی و بلوغ نیز در بعضی از افراد ادامه پیدا می‌کند که می‌تواند برای فرد مشکلات بسیاری به دنبال داشته باشد.
بیشتر دانش‌آموزانی که ناخن خود را می‌جوند، به دلیل آلودگی‌های زیر ناخن مبتلا به بیماری‌هایی از قبیل عفونت باکتریال، ایجاد زگیل اطراف ناخن، خونریزی اطراف ناخن‌ها و آسیب‌های دایمی و مزمن ناخن‌ها می‌شوند و بعضی از دلایلی که موجب می‌شود کودکان ناخن‌هایشان را بجوند، شامل موارد زیر است:‌
▪ استرس و نگرانی
▪ تقلید از دیگر هم‌سالان خود
▪ یک مرحله تغییر از مکیدن شست (یعنی در اثر ترک عادت مکیدن انگشت، به ناخن جویدن رو می‌آورد)
▪ وجود ناخن‌هایی که به درستی آراسته نشده‌اند مانند ناخن‌های بلندی که احتیاج به کوتاه کردن دارند.
برای برطرف کردن این مشکل آماده کردن فرد، یادآوری کافی، تشویق و استمداد از دوستان و معلمان مفید است.
۴) دندان قروچه:
این عادت غلط بیشتر مربوط به عضلات جویدن است که با انقباض خود، سبب ساییده شدن دندان‌ها می‌شوند. دانش‌آموز ممکن است از صدای آن خوشش بیاید و برایش یک عادت شود. این عادت به خودی خود نمی‌تواند سبب نامرتبی دندان‌ها شود ولی هنگامی‌ که هنوز دندان‌های شیری نیفتاده‌اند اگر این عمل تکرار شود، سبب تاخیر و اشکال در رویش دندان‌های دایمی می‌شود.
توصیه‌ای برای والدین و معلمان: ‌ چنانچه در دانش‌آموز این مشکل را مشاهده کردید، بلافاصله به پزشک ارجاع دهید زیرا گاهی دندان قروچه ممکن است به دلیل مشکل و بیماری‌های انگلی نیز باشد.
۵) مکیدن انگشت:
این عادت اغلب در دانش‌آموزانی مشاهده می‌شود که در سنین پایین‌تر قرار دارند و در کودکی از شیر مادر محروم بوده‌اند. متاسفانه این عادت غلط در صورت بی‌توجهی به آن، عوارض بسیاری در شکل‌گیری و رشد دندان‌ها،فکین و فرم صورت ایجاد می‌کند که برای تشخیص آن می‌توان به تمیز بودن انگشت مکیده شده و وضعیت کودک هنگام خواب دقت کرد برای ترک این عادت بهتر است فرزندتان را به روان‌پزشک ارجاع دهید.
۶) جویدن اشیا:
دانش‌آموز ممکن است چیزهایی مانند خودکار،آستین پیراهن یا اسباب بازی‌های خود را جایگزین مکیدن انگشت یا پستانک کند. این اشیا اگر برای مدت کوتاهی استفاده شوند، اغلب عارضه‌ای ندارند ولی اگر این عمل به صورت عادت درآید حتماً مشکلاتی را در سیستم دهان و دندان ایجاد می‌کند.
● حرف آخر:
چنانچه عادات ذکر شده را در فرزند خویش مشاهده کردید حتماً در صدد رفع آن اشکال باشید زیرا هر یک از این عادت‌ها خود بیانگر عارضه‌ای روحی و روانی و فشار عصبی در فرزند شما است. به‌ علاوه در صورت ادامه یافتن این عادت، مشکلات جسمی و دندانی نیز در فرزند شما ایجاد خواهد شد.