مسوولان وزارت بهداشت از کاهش چشمگیر رعایت عمومی پروتکل‌ها می‌گویند

اوج دلتا، اوج خستگی

ساعت 24-یکی از پزشکان بیمارستانی دولتی در مشهد در صفحه اینستاگرامش تصویری از یک برگه «دعوت به همکاری» گذاشته و از تمام کسانی که مهمانی می‌گیرند، رستوران و کافه می‌روند، عروسی بر پا می‌کنند، سفر می‌روند و... خواسته که با این توان و روحیه‌ای که دارند بروند و جای کادر خسته و فرسوده درمان در بیمارستان‌ها را بگیرند:

«فقط خودتان را آماده هرگونه ضربه روحی و جسمی و پوشیدن ماسک‌های چند لایه برای 12 ساعت متوالی بکنید.» عکس‌ها و ویدیوهایی که از سوی خبرنگاران و کادر درمان مشهد می‌رسد، به علاوه نامه هشداری که سازمان نظام پزشکی مشهد منتشر کرد خبر از این می‌دهند که آن موجی که اول سیستان و بلوچستان و بوشهر، جنوب و جنوب شرقی کشور را درنوردید و به سمت مرکز پیش رفت، حالا علاوه بر کشیدن رمق بیمارستان‌ها و مردم در اصفهان و تهران و بعد گرگان، حالا به سمت شرق و شمال شرق کشور متمایل شده. در این میان که تصاویر بیش از هر زمان دیگری به سیاهی می‌زنند، روز گذشته علیرضا رییسی، سخنگوی ستاد ملی مقابله با کرونا گفت: «رعایت پروتکل‌ها در کشور به زیر ۴۰درصد سقوط کرده است و این درحالی است که دلتا، ویروسی است با قدرت سرایت بالا که می‌تواند همه را مبتلا کند.» رییسی گفته با وجود تمام هشدارهایی که در مورد خطر ابتلا در رستوران‌ها داده شده، همچنان عده زیادی به رستوران می‌روند و در فضای بسته در معرض خطر قرار می‌گیرند. در میان موج دلتا جای مردم کجاست؟ مسوولان وزارت بهداشت روی سخن‌شان را متوجه مردم می‌کنند و از آنها می‌خواهند که مراقب خودشان و دیگران باشند. از سوی دیگر نامه هشداری مانند آنچه سازمان نظام پزشکی مشهد نوشته است، حتی برای پایین آمدن رعایت پروتکل‌های عمومی هم پیش از هر کسی مسوولان را مورد خطاب قرار داده است.
در بخشی از نامه هشدارآمیز سازمان نظام پزشکی مشهد آمده است: «ورود هر مسافر به مشهد به هر طریقی چه به وسیله خودروی شخصی و چه توسط ناوگان حمل‌ونقل عمومی اعم از ریلی، زمینی و هوایی تنها و تنها به گسترش بیماری کمک کرده و خواهد کرد. از مسوولان استانی و شهری، امام جمعه محترم، استاندار محترم، تولیت محترم آستان قدس رضوی، شهردار و اعضای شورای شهر گرامی و... مصرانه تقاضا داریم ضمن موافقت فوری با اقدامات زیر همشهریان‌مان را از این وضعیت باورنکردنی و اسفناک نجات دهید: تعطیلی سراسری و کامل شهر حداقل به مدت یک هفته، مسدود شدن تمامی ورودی و خروجی‌های شهر به شکل واقعی اعم از ریلی، زمینی و هوایی، احداث مراکز موقت درمانی برای بستری بیماران» مشهد، شهری که به عنوان یکی از مراکز توریسم سلامت شناخته می‌شود برای بستری بیماران مبتلا به کرونا دچار مشکل شده است، این مشتی است از خروار در شهرهای با امکانات و زیرساخت‌ها محدودتر پزشکی. اما جای مردم در این میان چیست. همه‌گیری کرونا یک سال و نیمه شده و با هر موج تازه در ایران مسوولان به دنبال قانع کردن آنها به رعایت سفت و سخت پروتکل‌ها هستند. اما مسعود مردانی، متخصص بیماری‌های عفونی و از چهره‌های شاخص نظام سلامت در حوزه اطلاع‌رسانی در مورد کووید-‌19 به «اعتماد» می‌گوید سویه دلتا « در کل ایران غوغا کرده» و نمی‌شود این شبیخون سویه تازه ویروس را تنها به رفتارهای مردم محدود کرد: «سویه دلتا، سویه‌ای است که سازمان جهانی بهداشت به تازگی اعلام کرده با یک پاندمی جدید در دنیا روبرو هستیم و آن هم پاندمی دلتا است. شاید هم اصلا تا چند روز دیگر نام این پاندمی را عوض کنند. این با تمام کروناهای دیگر متفاوت است و اینکه بگوییم شدت گرفتن این شیوه فقط به خاطر این است که چهار نفر ماسک نزده‌اند ساده‌لوحی است.» مردانی قبل از اینکه رعایت نشدن پروتکل‌ها را مقصر بداند، اول از همه به «روند واکسیناسیون در کشور» اشاره می‌کند و دلیل وضعیت فعلی را چنین توصیف می‌کند: «نداشتن واکسیناسیون با پوشش بالا در مملکت، عدم رعایت پروتکل‌ها، تغییرات ژنتیکی خود ویروس دست به دست هم داده‌اند و ما را گرفتار کرده‌اند.» اما در میان همین گرفتاری هم اولین توصیه او به مردم این است که به محض گرفتار شدن به بیماری راهی بیمارستان‌ها نشوند: «اگر تب مختصر و بدن درد دارید در خانه بمانید و استامینوفن بخورید و استراحت کنید. آنهایی که بیماری‌شان شدت پیدا می‌کند مراجعه کنند. سعی کنند از رفتن غیرضروری به پزشک و آزمایشگاه و سی‌تی‌اسکن برای موارد خفیف بیماری خودداری کنند.» دکتر مردانی می‌گوید اگر وقتی برای تعطیلی گسترده و سراسری در کشور باشد وقتش همین حالا است.
یک سال و نیم پس از «در خانه بمانید»
دکتر بیژن صدری‌زاده، متخصص بیماری‌های عفونی‌یادی می‌کند از هفته‌ها و ماه‌ها اوایل شیوع کووید-19. زمانی که نخستین راهکاری که درکشورهای مختلف پیاده شد، نگه داشتن عموم مردم در خانه‌ها بود: «اگر یادتان باشد موقعی صحبتش بود که: در خانه بمانید. منظور هم نوع شدیدش بود، آن چیزی که فرنگی‌ها به آن Lock down می‌گفتند. یعنی در را ببندید و قفل کنید و همه را در خانه نگه دارید. بعضی از کشورها هم دقیقا همین کار را انجام دادند، یک نوع دیگر هم محدود کردن فعالیت‌های مردم از جمله کسب‌وکارها بود که آن هم مشکلات خاص خودش را داشت. این راهکارها اگر صحبت از چند روز و چند هفته باشد جواب می‌دهد اما وقتی این شرایط طولانی شود، مدام تکرار شود دیگر شرایط اقتصادی اجازه‌اش را نمی‌دهد. برخی از خانواده‌ها هستند که زندگی روزمره‌شان اینگونه است که اگر روز کار نکنند، شب چیزی برای خوردن ندارند و برای همین برای چرخاندن زندگی باید کار کنند.» او می‌گوید که در عالم تئوری شاید بشود صحبت از در خانه نشستن مدام یا محدود کردن سفت و سخت کسب‌وکارها کرد اما باید دید که نتیجه عملی این تئوری‌ها چیست: «اینکه آدم به عنوان دانشمند بگوید این کار را بکنید اما جنبه‌های اجرایی آن را در نظر نگیرد، نه‌تنها عملی نیست بلکه انسانی هم نمی‌شود. باید واقع‌بین بود. به قول حافظ: نه من ز بی‌عملی در جهان ملولم و بس/ ملالت علما هم زعلم بی‌عمل است»
به نظر صدری‌زاده باید نگاهی هم به کشورهای دیگر انداخت و دید که در بسیاری نقاط، رعایت بسیاری از پروتکل‌ها توسط مردم عملا رها شده است: «ببینید در خیلی از کشورهای دنیا مردم رها کرده‌اند، حتی بیرون می‌آیند و سر و صدا می‌کنند، اعتصاب می‌کنند، راهپیمایی می‌کنند که ما نمی‌توانیم این محدودیت‌ها را دیگر به این صورت انجام دهیم.» در عین حال او معتقد است که همچنان باید بر روی رعایت اصول بهداشت فردی برای پیشگیری از ابتلا و بعد زمان و نحوه مراجعه به مراکز درمانی پس از ابتلا اطلاع‌رسانی شود و آموزش همگانی صورت گیرد. «کار دوم را باید دولت‌ها بکنند. باید واکسن فراهم کنند. خوشبختانه واکس برای کرونا مهیا شده. واکسن هم البته مانند هر داروی دیگری ممکن است کیفیتش کم و زیاد شده باشد که حتما شده اما به هر حال استفاده از آنها کارساز است: در همین کشور خودمان آسترازنکا، اسپوتنیک، سینوفارم وجود دارد و برکت هم هر وقت کارهایش را نهایی کرد و بررسی‌هایش که نشان داد قدرت کافی را دارد باید از آنها استفاده شود و نباید هیچ کدام را تخطئه کرد. اما باز هم باید حواس‌مان باشد که تاثیر محافظت‌شان صددرصد نیست. با این حال توصیه اصولی این است که دولت‌ها به هر قیمتی که شده واکسن‌های موجود را وارد کنند. چون واکسن در این شرایط کالای استراتژیک به شمار می‌رود، دیگر کالای خوراکی و پوشاک نیست، جنبه حیاتی دارد و حتی اگر باعث پیشگیری از مرگ یک انسان شوند ارزش دارند و اگر نبودنش باعث مرگ حتی یک انسان هم شود فاجعه است.»
از همان هفته‌های نخستین آغاز پاندمی یک سوال مدام به همه زبان‌ها و در تمام کشورها تکرار می‌شد: «پس کی تمام می‌شود؟» وقتی که آن شایعات در مورد «گرمای هوا و ضعیف شدن ویروس» و مانند اینها از میان رفت، صدای متخصصان بیماری‌های عفونی و ویروس‌شناسی واضح‌تر به گوش رسید: ویروس با رسیدن به ایمنی جمعی از بین می‌رود یا تبدیل می‌شود به بیماری فصلی. صدری‌زاده می‌گوید تا وقتی که هنوز به صورت رسمی اعلام پاندمی نشده بود و با اپیدمی کرونا سروکار داشتیم نظرات خوش‌بینانه حاکی از چند ماه درگیری بود اما حالا دیگر اوضاع کمی از زمان تعیین کردن برای پایان گذشته است: «مصونیت جمعی یا عمومی وقتی که 70 تا 80 درصد جمعیت با ویروس درگیر شده باشند ایجاد می‌شود یا اینکه باید از طریق واکسیناسیون آن را ایجاد کرد. با ایجاد این مصونیت جمعی از طریق ابتلا (که راه خوشایندی نیست) و واکسیناسیون (که راه خوشایندی است که همه باید روی آن کار کنند) دیگر ویروس محکوم به نابودی خواهد بود.»
حالا در اوج موج پنجم بیماری که تمام کشور را فرا گرفته است شاید نتوان به پایان پاندمی نگریست. با وقوع و گردش دلتا در جهان مشخص شده که حتی کشورهای موفق در حوزه کنترل کرونا هم دوباره آستین بالا زده‌اند تا با این هجمه تازه مبارزه کنند. مردم خسته و کلافه از محدودیت‌ها گاهی محدودیت‌ها و قوانین را نادیده می‌گیرند اما در همه این شرایط تجربه کشورهای امریکای شمالی، اروپایی و چین و استرالیا نشان داده است که واکسیناسیون گسترده و قوی از شدت این هجمه دلتا بسیار کاسته است.